Czasopisma muzyczne 2013
Kwerendy i badania rynku prasy muzycznej, przeprowadzane przez Instytut Muzyki i Tańca, pozwoliły na zebranie danych o 84 czasopismach muzycznych ukazujących się w Polsce w 2013 roku, w tym: 2 dwutygodnikach, 16 miesięcznikach, 6 dwumiesięcznikach, 21 kwartalnikach, 3 półrocznikach, 20 rocznikach i 16 tytułach wydawanych nieregularnie. Nie odnotowano istnienia żadnego pisma o muzyce ukazującego się raz w tygodniu lub częściej[1].
W 2013 roku powstały dwa nowe pisma muzyczne: „Folk24” – magazyn o muzyce czterech stron świata (kwartalnik)[2] i „Scontri” – pismo naukowe Akademii Muzycznej w Katowicach (rocznik; pierwszy numer poświęcony Henrykowi Mikołajowi Góreckiemu).
Znaczące zmiany zaistniały również w redakcji najważniejszego polskiego czasopisma poświęconego muzyce poważnej – „Ruchu Muzycznego”. Pismo ukazało się po raz pierwszy w XIX wieku (1857-1861) w Warszawie pod redakcją Józefa Sikorskiego, a po raz drugi w XX wieku. Tuż po wojnie, 1 października 1945 roku zaczęło wychodzić w Krakowie jako głos Związku Zawodowego Muzyków RP, a jego wydawcą było Polskie Wydawnictwo Muzyczne. Wychodziło w tej formie do roku 1949, a następnie – ponownie w Krakowie, pod auspicjami PWM, w latach 1957-59. W roku 1960 roku pismo zostało reaktywowane w Warszawie. Jego współredaktorem był Mieczysław Tomaszewski – muzykolog i wydawca, związany z PWM. W latach 1959-1968 pismo prowadził Zygmunt Mycielski, w latach 1971-2008 redaktorem naczelnym był Ludwik Erhardt, a od roku 2008 do 2013 – Olgierd Pisarenko. Od 2013 roku redaktorem naczelnym jest Tomasz Cyz. Do marca 2010 roku „Ruch Muzyczny” wydawała Biblioteka Narodowa, od kwietnia 2010 jego wydawcą jest Instytut Książki. Do września 2013 roku tytuł wychodził jako dwutygodnik, w październiku 2013 roku zmieniło formułę na miesięcznik – w nowej szacie graficznej, o nowej objętości, z nową ramówką, na którą składają się m.in. stałe działy: Ad libitum (aktualności), Punkt i Kontra (dwa tematy główne numeru, którym poświęcone są artykuły i rozmowy), Rozmowa numeru (duży wywiad), Przetworzenia (czyli relacje z koncertów, festiwali, spektakli operowych i tanecznych oraz recenzje książek i płyt), Wariacje (portrety kompozytorów i muzyka w szerokim kontekście, np. nawiązania do filmu) oraz Felietony (stałe i gościnne).[3]
Pod względem formalnym wśród czasopism o muzyce można wyróżnić: pisma samodzielne (niezależne), wydawane przez instytucje, uczelnie muzyczne i stowarzyszenia (biuletyny, pisma uczelniane) oraz pisma ukazujące się w niewielkim nakładzie, w obiegu niezależnym (tzw. ziny, fanziny, np. „Atmospheric”, „Skinhead Story”).
Tematyka wiodąca pism jest bardzo zróżnicowana. Najwięcej czasopism posiada profil naukowy, muzykologiczny („De Musica”, „Diagonali”, „Krytyka Muzyczna”, „Muzykalia”, „Muzyka. Historia. Teoria. Edukacja. Rocznik Instytutu Edukacji Muzycznej Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy”, „Res Facta Nova”, „Forum Muzykologiczne”, „Interdisciplinary Studies in Musicology”, „Musica Galiciana”, „Musicology Today”, „Muzyka”, „Polski Rocznik Muzykologiczny”, „Aspekty Muzyki”, „Przegląd Muzykologiczny”, „Teoria Muzyki. Studia, interpretacje, dokumentacje”, „Scontri”, „Zeszyty Koła Naukowego Etnomuzykologii Uniwersytetu Warszawskiego”) i popularnonaukowy („Ruch Muzyczny”, „Kwarta”, „Quarta”, „Glissando”, „Muzyka21”, „Presto. Prosto o muzyce klasycznej”). Drugą grupę stanowią pisma popularyzujące muzykę poważną w węższym zakresie, np. tytuły o muzyce kościelnej („Pro Musica Sacra”, „Hosanna”, „Musica Sacra Nova”, „Biuletyn Stowarzyszenia Polskich Muzyków Kościelnych”, „Muzyka w Liturgii”), harfowej („Biuletyn Polskiego Towarzystwa Harfowego”), o chorale gregoriańskim („Studia Gregoriańskie”), o śpiewie i muzyce wokalnej („Wokalistyka w Polsce i na Świecie”, „Polska Liryka Wokalna”, „Musica Vocale”, „Aria”), o muzyce Fryderyka Chopina („Chopin in the World”). Wydawane są również pisma ogólne o muzyce rozrywkowej („Laif. Muzyka & Lifestyle”, „MIC. Muzyczny Informator Culturalny”, „Muzyka w Mieście”), muzyce ludowej i folkowej („Folk24”, „Gadki z Chatki”) oraz wyspecjalizowane jedynie w określonym gatunku, jak: alternatywna elektronika („Fort Lyck”), blues („Twój Blues”), jazz („Jazz Forum”, „JazzPRESS”), heavy metal i rock („Atmospheric”, „HMP Heavy Metal Pages”, „Metal Hammer”, „Mystic Art”, „Musick Magazine”, „Teraz Rock”, „Lizard”), reggae („Free Colours”) i skinhead reggae („Skinhead Story”) oraz gitara („Basista”, „Gitarzysta”, „TopGuitar”) i perkusja („Perkusista”, „TopDrummer”). Kilka czasopism poświęconych zostało edukacji muzycznej („Twoja Muza”, „Scala”, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Edukacja Muzyczna”, „Sztuka, Kultura, Edukacja”). Istnieją również pisma o unikalnym charakterze, jak „Śpiewak Śląski” – czasopismo społecznego ruchu muzycznego, „Zagraj To Sam. Przeboje w zapisie nutowym” – pismo z nutami, „Rynek Muzyczny” – miesięcznik o biznesie muzycznym, czy też „Carillon Review” – pismo Polskiego Stowarzyszenia Carillonowego. Na pograniczu tematyki muzycznej i technicznej znajdują się pisma o sprzęcie audio-video i realizacji dźwięku („Audio”, „Estrada i Studio”, „Hi-Fi i Muzyka”).
Od kilku lat, w miarę coraz większej ekspansji mediów elektronicznych, wśród wydawców czasopism rosną obawy o przyszłość pism ukazujących się w formie drukowanej, tzw. papierowej. Rywalizacja o czytelników, np. wśród odbiorców prasy kobiecej czy też pism motoryzacyjnych, jest znacząca i często popularne, internetowe tabloidy odbierają klientów tradycyjnym pismom. W przypadku czasopism muzycznych – prasy specjalistycznej, zawsze kierowanej do czytelnika o sprecyzowanych zainteresowaniach lub wykształceniu – obawy te okazały się bezpodstawne. Wiele redakcji pism drukowanych przyjęło za naturalną konieczność dostosowania się do obowiązujących realiów i uruchomiło – w mniejszym, bądź większym zakresie – własne strony i serwisy internetowe. Elastycznie i w miarę własnych możliwości (finansowych, technologicznych) wydawcy wykorzystują potencjał sieci. Niektóre pisma udostępniane są w całości do pobrania w postaci plików PDF (zwłaszcza roczniki i „nieregularniki”) lub poprzez specjalnie dedykowane do tego celu portale (np. issuu.com). Inne służą jako „podstawa” osobnych serwisów internetowych, w których prezentowane są jedynie wybrane artykuły z papierowej wersji pisma. Jeszcze inne wykorzystują Internet jako kanał informacji o możliwości zakupu pisma drukowanego lub jego dystrybutorze. Jednak popularność i powszechność mediów elektronicznych wpłynęła również na powstanie pism, które istnieją tylko jako magazyny sieciowe (np. „Fort Lyck”, „JazzPRESS”)[4]. Dzięki szybkiemu rozwojowi technologii i telekomunikacji (smartfony, tablety), a także wychodząc naprzeciw oczekiwaniom (i wygodzie) czytelników-internautów, może okazać się, że już wkrótce do grona tego dołączą kolejne czasopisma muzyczne.
Anna Iwanicka-Njakowska Czasopisma muzyczne,
w: Muzyka polska 2013. Raport roczny, Warszawa 2014
[1] W zestawieniach pominięto dane o gazetach i tygodnikach, publikujących pojedyncze artykuły o muzyce w działach kulturalnych. Jakkolwiek warto odnotować znaczący zasięg opiniotwórczy nawet jednostkowych tekstów, ukazujących się w wysokonakładowej prasie codziennej, m.in. w „Gazecie Wyborczej” (autorstwa Anny S. Dębowskiej, Jacka Hawryluka), „Rzeczpospolitej” (artykuły Jacka Marczyńskiego) i tygodnikach, m.in. „Polityce” (teksty Doroty Szwarcman) i „Tygodniku Powszechnym”.
[2] Dane na podstawie: Bibliografia Wydawnictw Ciągłych Nowych, Zawieszonych i Zmieniających, 2013 nr 1-4, styczeń-grudzień 2013, wyd. Biblioteka Narodowa.
[3] Zmiany w formule „Ruchu Muzycznego”, a zwłaszcza jego redakcji, spotkały się z dużym rezonansem w środowisku muzycznym. Ich krytyka znalazła finał w debacie poświęconej sytuacji pisma, która miała miejsce 7 marca 2014 roku w warszawskiej siedzibie PWM. Wzięli w niej udział dziennikarze, przedstawiciele najważniejszych instytucji muzycznych, m.in. Związku Kompozytorów Polskich, Polskiej Rady Muzycznej, Otwartego Forum Muzyki Polskiej, Instytutu Muzyki i Tańca, Polskiego Centrum Informacji Muzycznej POLMIC, a także reprezentanci obecnej redakcji czasopisma.
[4] W badaniach nie brano pod uwagę portali i stron internetowych o muzyce. Jako podstawowy wyróżnik pisma uznano przyznanie identyfikatora ISSN czyli Międzynarodowego Znormalizowanego Numeru Wydawnictwa Ciągłego.