Jazz w Polsce 2014
Obserwując tok wydarzeń na polskiej scenie jazzowej w ostatnich kilku latach trudno nie zauważyć ogromnego rozmachu twórczego, odwagi w podejmowaniu trudnych wyzwań, wielostronności zainteresowań. Mamy w Polsce wyraźny renesans tzw. III nurtu, z tym, że o ile u zarania tego kierunku w latach 60. inicjatywa należała raczej do kompozytorów „poważnych”. spotykając się z rezerwą ze strony jazzmanów i powściągliwą oceną rezultatów, dziś to muzycy jazzowi są stroną aktywniejszą.
Coraz ważniejszym wyróżnikiem jazzu uprawianego w Polsce jest poszukiwanie inspiracji w polskim folklorze, już nie powierzchowne, lecz pogłębione. Ten nurt wiązał się w 2014 z faktem, iż był to Rok Kolberga, który wespół z wcześniejszymi inicjatywami, jak festiwal „Wszystkie Mazurki Świata”, odbił się twórczym echem w środowiskach muzycznych, w tym – i jazzowym.
Z drugiej strony od pewnego czasu zauważamy w polskim jazzie tendencję, którą nazwałbym „patriotyczną”: wielu muzyków jazzowych otwarcie deklaruje swe przywiązanie do polskości, do polskiej tradycji muzycznej (np. Grażyna Auguścik, Marek Bałata, Adam Bałdych, Krzesimir Dębski, Artur Dutkiewicz, Bartosz Dworak, Andrzej Jagodziński, Anna Maria Jopek, Leszek Kułakowski, Joachim Mencel, Włodzimierz Nahorny, Piotr Orzechowski, Grzegorz Piotrowski, Przemysław Strączek, Adzik Sendecki). Dalszym rozwinięciem tej tendencji wydaje się szukanie inspiracji w polskiej muzyce współczesnej, w dziełach Krzysztofa Pendereckiego, Grażyny Bacewicz i – najczęściej – Witolda Lutosławskiego.
Festiwale
W roku 2014 odbyło się kilka festiwali jazzu tradycyjnego. Na 10. Hot Jazz Spring w Częstochowie nagrodę Honorowego Swingującego Kruka otrzymał wieloletni lider Jazz Band Ball Orchestra Jan Kudyk. Nagrodę „Złotej Rybki” 7. Międzynarodowego Festiwalu Jazzu Tradycyjnego w Rybniku zdobył saksofonista Wojciech Lichtański. Na 44. Old Jazz Meeting „Złota Tarka” (Iława,8–10 sierpnia) nagrodę zespołową „Złota Tarka” otrzymał New Market Jazz Band z Nowego Targu, a indywidualną Krystyna Durys z Gdyni. Wystąpili m. in. Swing Workshop Wojciecha Kamińskiego, Jarek Wist w programie Swingin’ with Sinatra, Sami Swoi, Ragtime Jazz Band, Boba Jazz Band (25-lecie!), Dixie Company, Sergiej Wowkotrub i Irena Gałązka, Claret Gospel Choir (z Wybrzeża Kości Słoniowej) oraz Jan „Ptaszyn” Wróblewski z Pawłem Tartanusem. Gwiazdą festiwalu okazała się Szwedka Gunhild Carling (puzon, trąbka, śpiew). Zgodnie z tradycją odbył się koncert w więzieniu Jazz za kratami. 7. Letni Festiwal Jazzu Tradycyjnego odbył się w Tarnowie.
Między 18 a 23 lutego w ramach Lotos Jazz Festival, czyli Bielskiej Zadymki Jazzowej w imponująco bogatym programie wystąpili m.in. Dianne Reeves, Dollar Brand, Billy Cobham, Pat Martino, Omar Hakim. Festiwal umocnił swą pozycję jednego z kilku najlepszych festiwali w Polsce. Jego dyrektor Jerzy Batycki jako pierwszy w Polsce rozpoczął transmisje koncertów festiwalowych w internecie. W 2013 Zadymka skorzystała z usług kanałów Mezzo i Mezzo Live HD; w 2014 doszedł kanał ARTE Live Web. W wyniku tych innowacji Zadymka zyskała wielomilionową publiczność i stała się znana na całym świecie.
Złoty Jubileusz 50-lecia obchodził „Jazz nad Odrą”, nie zabrakło więc gwiazd, jak Gregory Porter, Kenny Garrett, Terence Blanchard, Billie Childs, Houston Person, Hiromi z Anthony Jacksonem, Ambrose Akinmusire, Billy Childs, David Sanborn, Jon Faddis, Joey De Francesco, Bobby Hutcherson, a z Polski m.in. Aga Zaryan, Piotr Wojtasik, Piotr Baron, Marek Napiórkowski, oraz „emigranci” – Andrzej Olejniczak (Hiszpania), Adzik Sendecki i Janusz Stefański (Niemcy).
W Katowicach podczas 34. Festiwalu „Rawa Blues” zagrali Amerykanie Robert Randolph & Family Band, The Blind Boys Of Alabama, Eric Bibb oraz Shawn Holt & the Teardrops. Twórca i dyrektor festiwalu Irek Dudek wystąpił wraz z Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia.
W toruńskim festiwalu „Jazz Od Nowa” uczestniczyli m.in. Mark Bernstein Power Trio (USA), Kwartet Leszka Kułakowskiego, Kuba Seguin Quartet (Litania Project w oparciu o muzykę Komedy i Stańki) oraz Adam Bałdych Imaginary Quartet. Na 6. Festiwal Muzyki Filmowej Krzysztofa Komedy w Warszawie specjalny program komedowski przygotowali Janusz Muniak i Paweł Kaczmarczyk. Warsaw Summer Jazz Days – jeden z największych festiwali w Polsce, miał w swym programie plejadę mistrzów z USA, jak Gary Peacock, Mark Copeland, Dave Holland, Joey DeFrancesco, Gregory Porter, Jack DeJohnette, Gerald Clayton, Warren Wolf. W swym dawnym oryginalnym składzie zagrał też zespół SBB.
20. Plenerowy Festiwal „Jazz na Starówce” miał w programie wybitnych muzyków z USA, jak Jacky Terrasson, Joey Calderazzo, Mike Stern – Bill Evans Band, Roy Hargrove Quintet. Włochy reprezentowała interesująca wokalistka z Neapolu Maria Pia De Vito (jak w poprzednim roku, na scenach polskich zagościło sporo jazzmanów włoskich).
20-lecie obchodził także Komeda Jazz Festival w Słupsku oraz Gdańsku. Odbyło się prawykonanie kompozycji Leszka Kułakowskiego Looking Ahead. Gwiazdami festiwalu byli zespół BAD Plus (USA) i New York Quartet Tomasza Stańki. Ukazała się książka Ryszarda Hetnarowicza 20 lat Komeda Jazz Festival.
Najdłuższy festiwal w Polsce (6–30 lipca) – Summer Jazz Festival „W Piwnicy pod Baranami” (to nazwa umowna – festiwal odbywał się także w kilku miejscach poza „Piwnicą”) gościł wielką liczbę różnorodnych polskich grup jazzowych – można powiedzieć, że w lipcu serce polskiego jazzu biło w Krakowie.
Ciekawe przeżycia muzyczne zapewnił wrocławski „Jazztopad”. Atrakcją były prawykonania kompozycji zamówionych przez organizatorów festiwalu u dwu trębaczy amerykańskich, reprezentujących współczesny nurt free: Psalmu From Hell Nate’a Wooleya i Solidarity Wadady Leo Smitha, który wykonał ten utwór z towarzyszeniem Orkiestry Symfonicznej Narodowego Forum Muzyki. Gwiazdą festiwalu był leciwy saksofonista Pharoah Sanders. Warto pochwalić specjalny „Polish Showcase” w ramach „Jazztopadu”: prezentacje polskich artystów dla zagranicznych impresariów, dla których zagrali Obara, Bałdych, Orzechowski, Zimpel, Damasiewicz.
Pod wodzą krytyka Adama Barucha powstał w ramach 11. Festiwalu Kultury Żydowskiej nowy festiwal jazzowy: „Singer Jazz” 2014. Jedną z gwiazd był klarnecista Harold Rubin. Bogatym programem odznaczał się festiwal „Jazz Jantar” w Gdańsku: Robert Glasper Experiment, Rob Mazurek Pulsar Quartet, Branford Marsalis Quartet, James Carter Organ Trio. Kwintet kontrabasisty Mazolewskiego zagrał tam muzykę z płyty Polka.
Dyrektorami niektórych festiwali byli – jak poprzednio – muzycy: Adam Pierończyk („Sopot Jazz Festival”), Leszek Możdżer („Enter Jazz Festival”), Tomasz Stańko („Jazzowa Jesień” w Bielsku Białej), Paweł Kaczmarczyk („Jazz Juniors” w Krakowie), Wojciech Kamiński (Old Jazz Meeting w Iławie). Dzięki ich inwencji, wszystkie te imprezy były wydarzeniami.
Nurt free znalazł jak zwykle oparcie w festiwalach „Ad Libitum” w Warszawie, „Mózg Festival” w Bydgoszczy i – przede wszystkim – 9. Krakowskiej Jesieni Jazzowej, gdzie wystąpili m. in. Ken Vandermark, Peter Brötzman, Peter Evans, Hamid Drake, Jason Adasiewicz, Barry Guy, John Dikeman oraz polscy przedstawiciele gatunku. W czasie 41. Festiwalu Pianistów Jazzowych w Kaliszu wystąpił słynny free jazzowy big band z USA The Sun Ra Centennial Arkestra.
Wydarzenia
Szósty festiwal „Solidarity of Arts” w Gdańsku uświetniła amerykańska kontrabasistka Esperanza Spalding w roli nie tylko wykonawcy, lecz także gospodarza całej imprezy. W festiwalu wzięli udział giganci jazzu Wayne Shorter i Herbie Hancock oraz Marcus Miller, Oumou Sangare’ z Mali i inni. Polskę reprezentowali m. in. Zbigniew Namysłowski i Leszek Możdżer.
W Europejskim Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach oraz w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” w Krakowie odbyła się pierwsza edycja Międzynarodowego Jazzowego Konkursu Skrzypcowego im. Zbigniewa Seiferta. Pierwszym laureatem został Bartosz Dworak.
Sukcesem zakończył się pierwszy rok działania Centrum Kultury „Jazovia” w Gliwicach, „miejsca tworzenia zdarzeń muzycznych”, powołanego do życia przez Krzysztofa Kobylińskiego. W Jazovii odbył się 5. Palm Jazz Festival z Johnem Scofieldem, Branfordem Marsalisem, Trilokiem Gurtu, Richardem Galliano, Birelim Lagrenem i Terrence’em Blanchardem. Dokonano również wielu cennych nagrań.
Po odebraniu na początku roku w Los Angeles Nagrody Grammy w kategorii „The Best Large Jazz Ensemble Album”, Włodek Pawlik nie spoczął na laurach, przedstawiając program Night In Calisia w Sali Kongresowej w Warszawie. Wystąpił z powodzeniem w Japonii na Takasaki Jazz Festival w wieczorze „Jazz Meets Symphony” w Gunma Ongaku Center. Grała Gunma Symphony Orchestra i – po stronie jazzu – Pawlik, Randy Brecker, Tom Kennedy, Lionel Cordew i Mike Stern.
25-lecie działalności świętował polsko-norweski Loud Jazz Band, którego lider gitarzysta Mirosław „Carlos” Kaczmarczyk mieszka na stałe w Norwegii. 15-lecie obchodził Big Band Jerzego Szymaniuka, działający przy Uniwersytecie Zielonogórskim.
W ramach 2. edycji programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Zamówienia kompozytorskie” podczas 56. Jazz Jamboree odbyło się prawykonanie kompozycji Jerzego Kornowicza Great Spinning na big band i wariantowy kwartet solistów – „spotkanie trzech światów: muzyki zapisanej w nutach, grafice i dyspozycjach opisowych; muzyki improwizowanej wywodzącej się z tradycji swingu, oraz improwizacji swobodnej, bliskiej tradycji free improvisation” (cytat z programu festiwalu). Koncert zrealizowany został przez Instytut Muzyki i Tańca.
Do rzędu wydarzeń roku zaliczam: wykonanie The Black American Symphony trębacza Nicolasa Paytona (USA) przez jego Kwartet i Narodową Orkiestrę Symfoniczną Polskiego Radia w nowej sali NOSPR w Katowicach, koncert solowy pianisty Artura Dutkiewicza w Barcelonie z okazji 25. rocznicy pierwszych demokratycznych wyborów w Polsce oraz ukazanie się książki Krzysztofa Karpińskiego Był jazz. Krzyk jazz-bandu w międzywojennej Polsce (Wydawnictwo Literackie, Kraków).
W Teatrze Wielkim w Warszawie Stańko przedstawił program specjalny „December Avenue” (z premierowym utworem pod takim tytułem), sponsorowany przez słynną firmę samochodową BMW w ramach cyklu imprez tzw. Jazz Clubu BMW. Uczestnikami byli m. in. Anna Maria Jopek, zespół Kroke, perkusiści Zohar Fresco i Stefan Pasborg oraz gitarzysta Nelson Veras. W programie tym Stańko odsłonił bardziej pogodną, niż zwykle, twarz swojej twórczości.
Kluby
Oazami jazzu tradycyjnego były kluby Bombaj w Tarnowie i Five O’Clock w Częstochowie, a free jazzu – krakowska Alchemia i warszawski Pardon, To Tu. Klasyczny jazz nowoczesny panował w klubie U Muniaka. Pozostałe kluby nie stawiały barier stylistycznych: Blue Note w Poznaniu, Harris Piano Jazz Bar i Piec Art w Krakowie, Wytwórnia w Łodzi, Muzyczna Owczarnia w Jaworkach, Hipnoza w Katowicach, Vertigo we Wrocławiu, Pod Filarami w Gorzowie.
Krystian Brodacki
2015-03-30