Kształcenie w zakresie muzyki dawnej na uczelniach wyższych
Większość spośród polskich uczelni muzycznych prowadzi kształcenie w zakresie wykonawstwa muzyki dawnej. Jedynym wyjątkiem jest Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, która jednak planuje uruchomienie tego rodzaju studiów – w trybie studiów podyplomowych – w roku akademickim 2014/15. Aktualnie istniejące jednostki muzyki dawnej powstały w obecnym kształcie na ogół w ostatnich kilku latach, jednak tradycje jej nauczania sięgają ostatnich dekad XX wieku.
W roku akademickim 2013/14 studiowało w nich łącznie 222 studentów, przy czym 45 studentów z Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina jedynie w trybie fakultatywnym. Liczba pedagogów zaangażowanych w kształcenie jest trudna do oszacowania, gdyż zdarza się, że łączą oni działalność w dwóch uczelniach. Największymi jednostkami w Polsce są: Katedra Organów, Klawesynu i Muzyki Dawnej Akademii Muzycznej w Łodzi (jednostka powstała w 1994 roku i jest jedną z najstarszych w Polsce), Katedra Klawesynu, Organów i Muzyki Dawnej Akademii Muzycznej w Bydgoszczy oraz Zakład Instrumentów Historycznych Akademii Muzycznej w Poznaniu. Do najmniejszych zaliczają się: Zakład Muzyki Dawnej Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina i Katedra Klawesynu i Historycznych Praktyk Wykonawczych Akademii Muzycznej w Katowicach (zob. Tab. 1).
W Polsce prowadzi się kształcenie w 14 specjalnościach instrumentalnych (nie uwzględniono klas organów, które – na kilku uczelniach – prowadzone są w jednostkach muzyki dawnej). Najpopularniejszymi z nich są klawesyn, skrzypce barokowe i wiolonczela barokowa, znajdujące się w ofercie kształcenia wszystkich omawianych uczelni. Klasa fortepianu historycznego istnieje jedynie w Katowicach, zaś klasy fagotu historycznego, kontrabasu wiedeńskiego i rogu naturalnego – jedynie w Poznaniu (zob. Tab. 2). W jednostkach muzyki dawnej nie prowadzi się klas wokalnych.
Studenci wszystkich jednostek muzyki dawnej prowadzą pozauczelnianą działalność koncertową, uczestniczą również w krajowych – i znacznie rzadziej – międzynarodowych konkursach muzycznych. W kształcenie bywają angażowani pedagodzy zagraniczni, odwiedzający Polskę również przy okazji specjalistycznych kursów. Na podstawie przeprowadzonej ankiety można postawić diagnozę, że słabo dotąd wykorzystaną perspektywą rozwoju edukacji w zakresie muzyki dawnej jest zacieśnianie współpracy międzyuczelnianej i międzynarodowej. Przy tak niewielkich specjalnościach, zależnych od rozwoju technik wykonawczych, dostępu do instrumentarium oraz badań muzykologicznych, wydaje się to koniecznością.
Należy podkreślić, że omawiane jednostki nie spełniają jedynie funkcji dydaktycznych. Większość z nich prowadzi działalność organizacyjną, artystyczną czy naukową, stając się ważnymi centrami ruchu muzyki dawnej. W poniższym zestawieniu wykazano najważniejsze osiągnięcia uczelnianych jednostek muzyki dawnej, uwzględniając – dla pełniejszego oglądu – wydarzenia z okresu 2011–2013 (jednak ze szczególnym naciskiem na rok 2013).
Wydarzenia o charakterze cyklicznym:
- - Akademicki Konkurs Klawesynowy, AM Poznań
- - Cykl koncertowy „Czwartki z muzyką dawną”, AM Poznań
- - Cykl koncertowy, „Galeria Instrumentów Historycznych”, AM Poznań
- - Dni Bachowskie, AM Kraków
- - Dni Muzyki Dawnej, AM Bydgoszcz
- - Forum „Muzyka Dawna na UMFC”, Warszawa
- - Letnia Akademia Muzyki Dawnej, AM Poznań
- - Sympozja naukowe „Od źródła do muzycznej interpretacji”, UMFC Warszawa
Wydarzenia o charakterze jednorazowym:
- - Międzynarodowa Konferencja „Klawikord, klawesyn, pianoforte – spojrzenie na dzieła muzyczne XVII i XVIII wieku w perspektywie XXI wieku” (2012), AM Kraków
- - I Międzynarodowy Konkurs Klawesynowy Prix Annelie de Man – preeliminacje (2012), AM Wrocław
- - Międzynarodowa Sesja Artystyczno-Naukowa „Domenico Scarlatti i jego epoka” (2013), AM Poznań
- - Międzynarodowa Sesja Naukowo-Artystyczna „Polsko-Norweskie Dni Muzyki Dawnej” (2013), AM Poznań
- - VII Międzyuczelniania Konferencja „Muzyka dawna w programach edukacji i działalności artystycznej polskich uczelni”, UMFC Warszawa
- - Projekt badawczy Narodowego Centrum Nauki „Stworzenie metody kształcenia słuchu w oparciu o percepcję różnic stroju i brzmienia podstawowych interwałów za pomocą nauki historycznych temperacji i praktyki strojenia instrumentów klawiszowych. Kształtowanie świadomej intonacji na instrumentach nie-klawiszowych i niewyposażonych w progi” (2012–2014), AM Katowice
- - Seminarium „Improwizacja w muzyce barokowej” (2013), AM Bydgoszcz
- - Sesja Naukowo-Artystyczna „Taniec w muzyce baroku” (2012), AM Łódź
- - Sesja Naukowa „Ośrodki muzyczne dawnej Europy – Londyn” (2013), AM Kraków
Paweł Gancarczyk Muzyka dawna,
w: Muzyka polska 2013. Raport roczny, Warszawa 2014