Muzyka polska w publicznych mediach radiowo-telewizyjnych

Autor:

Izabella Starzec-Kosowska

Zasadniczy problem w raportowaniu obecności muzyki polskiej w mediach – stacjach radiowych, a zwłaszcza w telewizji – wynika z faktu rozproszonych, niekompletnych i niespójnych danych. Wydaje się więc, że bardziej efektywne od rekonstruowania rzeczywistości na tak miałkiej podstawie, byłoby działanie zakładające projekt badania mediów ukierunkowany na muzykę polską, po uprzednim oczywiście zdefiniowaniu i doprecyzowaniu pojęcia. Każdy bowiem raport sporządzany na bazie informacji dostarczanych przez media, czy opracowywanych przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji jest obciążony licznymi niedostatkami, z czego autorka niniejszego opracowania zdaje sobie sprawę.

Nigdy w raportach KRRiT, zasadniczym wydawałoby się źródle, nie była wyodrębniana muzyka polska, a już z pewnością nie jako osobny podpunkt w strukturze gatunkowej pasma. Nawet po wejściu w życie zapisów obligujących nadawców do emisji „utworów słowno-muzycznych wykonywanych w języku polskim” nie było w stanie się nic zmienić, ponieważ kuriozalny zapis legitymizuje głównie piosenki (najczęściej z obszaru muzyki rozrywkowej), a spycha w niebyt polską twórczość instrumentalną, czy kompozycje wokalne i wokalno-instrumentalne naszych twórców napisane do tekstów w innym, niż polski, języku.

W tej ustawodawczej ścieżce dotyczącej nowelizacji Ustawy o radiofonii i telewizji z dnia 29 grudnia 1992 roku[1] już w roku 2000 (nowelizacja weszła w życie 19 maja 2000) pojawił zapis w interesującym nas art. 15[2], który wprowadził nową kategorię audycji „wytworzonych pierwotnie w języku polskim”, w miejsce dwóch dotychczasowych „wytworzonych przez producentów krajowych i wytworzonych przez producentów krajowych innych niż nadawca”. Wprowadzono też pojęcia „utworów słowno-muzycznych wykonywanych w języku polskim” i „utworów muzycznych związanych przez osobę wykonawcy (zespół wykonawczy, solistę lub dyrygenta), kompozytora lub autora opracowania z kulturą polską”. Ponadto znalazł się również, zamiast rocznego, miesięczny czas rozliczania w wypadku „utworów słowno-muzycznych wykonywanych w języku polskim i utworów muzycznych związanych przez osobę wykonawcy [...] z kulturą polską” i kwartalny w wypadku pozostałych rodzajów.

Przepisy nakładały na nadawców telewizyjnych także obowiązki przeznaczania określonego udziału procentowego różnych audycji. Późniejsze nowelizacje, czy to z 1 maja 2004 roku[3], czy z 21 marca 2011, czy też z 12 października 2012[4] w kwestii nieszczęśliwego określenia „utworów słowno-muzycznych wykonywanych w języku polskim” nic nie zmieniły. Raczej – od 2004 roku – po wykreśleniu zapisu  „utworów muzycznych związanych przez osobę wykonawcy (zespół wykonawczy, solistę lub dyrygenta), kompozytora lub autora opracowania z kulturą polską” – podkreśliły zamęt w rozumieniu pojęcia „muzyki polskiej”.

Zatem, niezależnie od wymagań odnośnie do kwotowych wartości emisyjnych, od potrzeby uściślania pór emisyjnych, czy zabezpieczania potrzeb debiutantów[5] – problem jest ciągle ten sam. Dopóki nie nastąpią zmiany w ustawie medialnej odnośnie do art. 15 (niezbędny jest tu nieustanny lobbing środowiska[6]) oraz dokładny monitoring realizacji tegoż zapisu – jedynie animowane np. przez Instytut Muzyki i Tańca badania własne, oparte na solidnym metodologicznym gruncie, są w stanie przybliżyć nam obraz muzyki polskiej w mediach radiowo-telewizyjnych.

[1] Ustawa o radiofonii i telewizji z dnia 29 grudnia 1992 roku, Dz.U. 1993, nr 7, poz. 34.

[2] Ustawa z dnia 31 marca 2000 r. o zmianie ustawy radiofonii i telewizji i ustawy o języku polskim, Dz.U. z dnia 18 kwietnia 2000 roku, nr 29, poz. 358.

[3] Ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji, Dz.U. z dnia 30 kwietnia 2004 roku, nr 91, poz. 874.

[4] Ustawa z dnia 12 października 2012 r. o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji, Dz.U. z dnia 27 listopada 2012, poz. 1315.

[5] Skądinąd „przeliczanie” debiutantów razy dwa, czyli zachęcanie media do ich promocji może skutkować zalewem tandetnej twórczości. Zapis brzmi in extenso „Przy ustalaniu czasu nadawania w godzinach 5-24, o którym mowa w ust. 2, czas nadawania utworu słowno-muzycznego w tych godzinach wykonywanego w języku polskim przez debiutanta jest liczony jako 200% czasu nadawania utworu”. Ustawodawca następnie precyzuje: „Za utwór wykonywany przez debiutanta uważa się utwór słowno-muzyczny wykonywany w języku polskim, który w danym okresie rozliczeniowym został rozpowszechniony w programie radiowym, a od daty pierwszego rozpowszechnienia nie minęło 18 miesięcy, przy czym za debiutanta uważa się wyłącznie artystę lub zespół muzyczny, który w powyższym okresie 18 miesięcy po raz pierwszy opublikował album zawierający utwory słowno-muzyczne lub pojedyncze nagranie utworu słowno-muzycznego”. Por. Art. 15, pkt 2a i 2b ujednoliconego tekstu Ustawa o radiofonii i telewizji z dnia 29 grudnia 1992 roku. Warto przy okazji zauważyć że określenie „debiutant” wiąże ustawodawca wyłącznie z wydaniem albumu, a nie np. z publiczną premierową prezentacją kompozycji.

[6] Na wniosek piszącej ten tekst powstała stosowna interpelacja poselska złożona w październiku 2014 roku przez Aldonę Młyńczak i Teresę Świło z PO. Odpowiedź ze strony MKiDN w piśmie z dnia 5 listopada 2014 wskazała, że podstawą dla polskiej ustawodawczości w tym zakresie są regulacje unijne. W okresie przedakcesyjnym przyjęto kryterium językowe, które musi dominować nad narodowym. Natomiast w przypadku utworów instrumentalnych oczywiście jedynym kryterium, do którego można by się odwołać było kryterium narodowe, które z przytoczonych obszernie w wyjaśnieniu względów – niezgodności z prawem UE – nie może być zastosowane. Podkreślono jednak w odpowiedzi na tę interpelację, że utwory z obszaru polskiej twórczości niewykonywanie w języku polskim, jak również utwory instrumentalne mogą być kwalifikowane jako utwory europejskie w ramach 50% kwoty europejskiej. Można zatem stwierdzić, że ustawodawca nie przewiduje zmian w interesującym nas stwierdzeniu, co oznacza, że pozostaniemy z cytowanymi wcześniej zapisami, które nie pozwalają na jednoznaczną/oczywistą klasyfikację programów z obszaru muzyki polskiej w rozumieniu całej spuścizny narodowej (gatunkowej, językowej).

Niedostatki badawcze

Sprawozdania oraz informacje Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z działalności programowej mediów publicznych i niepublicznych nie zawsze stanowią wiarygodną podstawę do zbadania udziałów określonych gatunków programowych. Czasami są to błędy na czysto matematycznym poziomie. Dla przykładu w Informacji o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2010 roku stwierdza się w odniesieniu do TVP Kultura, że muzyka wypełniała 12,4% czasu antenowego, w tym muzyka poważna 7,3%, a rozrywkowa 4,5%, co nie sumuje się do podanego procentowego czasu globalnej emisji programów muzycznych[1].

Dodatkowo problemem „od zawsze” był brak spójnej, jednolitej i konsekwentnej metodologii w nazewnictwie gatunkowym, szczególnie w telewizji. Muzyka poważna (niekiedy zwana w sprawozdaniach klasyczną) była najczęściej ujmowana odrębnie, a w kategorii „rozrywka” mieściła się też muzyka rozrywkowa (obok kabaretów, teleturniejów, gier – jak podawano za rok 1996)[2]. Ale np. w tym samym roku sprawozdawczym  dla TV Polonia zastosowano zupełnie inne kategorie – bez muzyki poważnej, bez rozrywki, natomiast z podziałem na: „koncert”, czy „artystyczne” (?) by następnie w omówieniu zastosować inne kryteria[3]. Rok później już podano kategorię „muzyka klasyczna”. Od sprawozdania za 2001 rok zaczęto w tej części raportu dotyczącego telewizji wyodrębniać obok muzyki poważnej, muzykę rozrywkową, zatrzymując kategorię „rozrywka” z dodatkowym wyjaśnieniem – audycje słowne, audycje słowno-muzyczne[4]. Utrzymano tę klasyfikację przez lata 2002–2006. Począwszy od 2007 roku pojawiła się na wykresach zbiorcza kategoria „muzyka”, która jedynie w omówieniach była zdywersyfikowana na poważną i rozrywkową[5], zapewne w wyniku bardzo niskiego udziału tej pierwszej (TVP 1 i TVP 2). Dla przykładu – zestawienie z lat 2007–2010, które dotyczy procentowej obecności programów muzycznych w telewizji.

Za 2011 rok KRRiT w ogóle zrezygnowała w sprawozdaniu z przedstawiania jakichkolwiek konkretnych informacji. Począwszy od roku 2012 zaczęto nieco dokładniej raportować problematykę emisyjną, ale nadal problem pozostaje ten sam – udziału muzyki polskiej w rozumieniu dorobku artystycznego nie jesteśmy w stanie odtworzyć.

[1] KRRiT, Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2010 roku, Warszawa, marzec 2011, s. 61.

[2] KRRiT, Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji, Warszawa, marzec 1997, s. 38–40.

[3] KRRiT, Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji, Warszawa, marzec 1997, s. 41–42.

[4] KRRiT, Informacja o podstawowych problemach Radiofonii i Telewizji w 2001 roku, Warszawa, marzec 2002, s. 22.

[5] Por. KRRiT, Informacja o podstawowych problemach radiofonii i telewizji w 2007 roku, Warszawa, marzec 2008.

Telewizja Polska

Aneks do dokumentu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji omawiający działalność mediów za rok 2013[1], mimo swej objętości 216 stron, nie pozwala na zapoznanie się z realizacją art. 15 znowelizowanej Ustawy o radiofonii i telewizji z 25.03.2011 roku, w której czytamy w ust. 2: „Nadawcy programów radiowych, z wyłączeniem programów tworzonych w całości w języku mniejszości narodowej lub etnicznej, lub w języku regionalnym w rozumieniu art. 19 ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz.U. Nr 17, poz. 141 i Nr 62, poz. 550 oraz z 2009 r. Nr 31, poz. 206 i Nr 157, poz. 1241), przeznaczają co najmniej 33% miesięcznego czasu nadawania w programie utworów słowno-muzycznych na utwory, które są wykonywane w języku polskim, z tego co najmniej 60% w godzinach 5-24”.

Dodatkowo, przeprowadzona kontrola przez KRRiT za rok 2013 nie objęła działalności programowej nadawców publicznych – radiowych i telewizyjnych w odniesieniu do art. 15 ustawy o radiofonii i telewizji. Przeprowadzono monitoring TVP1 i TVP2 na próbie tygodniowej emisji (16-22 września 2013 r.), który – w kwestii muzyki – wykazał, że „w programie TVP2 w większym stopniu niż w TVP1 popularyzowano ambitne nurty współczesnej kultury i sztuki [...] Obecne były koncerty muzyki jazzowej i reggae”. Odnośnie do TVP Kultura stwierdzono, że „zgodnie z koncesją była nadawana publicystyka kulturalna, informacje o wydarzeniach kulturalnych, artystyczne filmy fabularne, filmy dokumentalne poświęcone rożnym dziedzinom sztuki oraz sylwetkom twórców, przedstawienia teatralne, operowe i baletowe, muzyka poważna i jazz”[2], a monitoring przeprowadzony na tygodniowej próbie (4-11 listopada 2013) pozwolił na stwierdzenie, że „szczególnie różnorodna była oferta koncertów prezentujących muzykę niszową – klasykę, piosenkę poetycką i aktorską, rock alternatywny i jazz, a także filmów dokumentalnych poświęconych artystom (zwłaszcza aktorom i muzykom)”[3]. O TVP HD dowiadujemy się, ze udział muzyki w 2013 roku wyniósł 4% struktury gatunkowej pasma, znów bez żadnych dodatkowych informacji, które mogłyby przybliżyć nam zawartość i szczegóły programowe. Nie należy domniemywać, że uruchomiony w kwietniu 2013 roku kanał TVP Rozrywka ma zaspokajać widza w zakresie emisji muzyki polskiej w rozumieniu celu niniejszego raportu. Jest to wprawdzie – jak stwierdza nadawca – jedyny kanał o profilu rozrywkowym, który emituje rodzimy repertuar, niemniej należy sądzić, że muzyka i koncerty, które wypełniły 24% struktury pasma przynależą wyłącznie do tzw. muzyki rozrywkowej lub/i muzycznej rozrywki. TVP Polonia wykazała 7% udziału muzyki (ogólnie, bez dodatkowych wskazań o jakich gatunkach jest mowa).

Gdyby nie szczegółowe dane uzyskane bezpośrednio z TVP Kultura oraz dostęp do sprawozdań emisyjnych pozostalibyśmy na poziomie powyższych ogólników. Obliczenia własne pozwalają na zaprezentowanie udziału muzyki polskiej w tym kanale, w wymiarze godzinowym oraz procentowym. W obliczeniach należało wziąć pod uwagę całość programów z różnym repertuarem (np. Blechacz gra Mozarta i Chopina) ze względu na brak możliwości analizy zawartości. Uwzględniono też powtórki. Zestawienie obejmuje muzykę i programy o charakterze publicystycznym (rozmowy, filmy dokumentalne, reportaże), które przybliżały sylwetki polskich artystów.

Zauważyć wypada, że udział tych programów był raczej niski lub bardzo niski w strukturze gatunkowej. Gdyby pozostawić wyłącznie muzykę, większość tych wartości spadłaby do prawie nieoznaczalnych. By zobrazować jakie programy objęłam obliczeniami, przedstawiam ich wykaz. Liczby w nawiasach wskazują na godziny, minuty i sekundy czasu trwania poszczególnych jednostek programowych. W większości zachowałam nazwy z opisów programów, jak w sprawozdaniach.

[1] KRRiT, Media publiczne. Aneks do sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z działalności w 2013 roku, Warszawa, marzec 2014.

[2] Ibidem, s. 35.

[3] Ibidem, s.36.

Rok Lutosławskiego zaznaczył się w ramówce TVP Kultura w miarę regularną obecnością utworów i programów dotyczących sylwetki kompozytora (vide tabela 3). Zwłaszcza przełom stycznia i lutego koncentrował uwagę na wybitnym twórcy. W programie studyjnym z 25 stycznia omawiano planowane wydarzenia, dyskutowano o sposobach prezentacji i recepcji jego dzieł. W programie wzięli udział przedstawiciele instytucji kulturalnych, muzykolodzy, wykonawcy i przyjaciele kompozytora. Nowe spojrzenie na muzykę Lutosławskiego przedstawił Royal String Quartet z udziałem skrzypka jazzowego Adama Bałdycha. TVP Kultura, oprócz prezentacji archiwalnych nagrań dzieł Lutosławskiego, zarejestrowała koncert Dorota Miśkiewicz i Kwadrofonik – Lutosławski/ Tuwim „Piosenki nie tylko dla dzieci”.

W listopadzie fetowano przez tydzień Krzysztofa Pendereckiego, a 23 listopada, dokładnie w dniu urodzin kompozytora, wyemitowano specjalny koncert urodzinowy z udziałem znakomitych polskich i światowych artystów. Koncert był koprodukcją TVP i Accentus. Pokazywano go w ARTE w Telewizji Japońskiej oraz w wielu stacjach całego świata. Został także opublikowany na DVD. Z kolei w grudniu przyszedł czas na przypomnienie sylwetki Henryka Mikołaja Góreckiego poprzez prezentację wybranych dzieł, filmów dokumentalnych oraz programu studyjnego. Ponadto uhonorowano zmarłego z końcem 2013 roku Wojciecha Kilara, w marcu i sierpniu poświęcono uwagę Chopinowi, w październiku Szymanowskiemu. Warszawską Jesień zrelacjonowano w krótkich parominutowych formach utrzymanych w konwencji wideoblogów.  

Gwoli uzupełnienia informacji dotyczących muzycznej oferty kanałów telewizyjnych[1] TVP S.A. w oparciu o sprawozdanie Zarządu[2] odnotujmy, że w strukturze gatunkowej programu TVP 1 teatr i muzyka poważna (obie kategorie występują łącznie!) zajęły 0,5%, w TVP 2 –  muzyka poważna (tu bez teatru) – 0,2%, w TVP Info – brak, w TVP Regionalnej (łącznie pasma własne i pasma wspólne) udział muzyki poważnej wyniósł 0,4%. Dla TVP Polonia brak jest danych (wykresów, zestawień) i podobnie dla TVP Kultura. Natomiast udostępnione bardziej szczegółowe dane[3] dotyczące tylko Roku Lutosławskiego wskazują, ogólnie, że TVP 2 odnotowywała obchody w programie WOK (Wszystko o kulturze) poprzez np. rozmowę z Anne Sophie-Mutter (27.01.2013), wywiad z Esa-Pekka Salonenem (3.02.2013), rozmowę z Rogal String Quartet (7.04.2013) czy wreszcie zapowiedź koncertu Polish Icons z prezentacją „remiksów utworów W. Lutosławskiego” (22.09.2013). TVP Polonia informowała o obchodach w programach: Kulturalni.pl, Polonia 24, Informacje kulturalne i Tygodnik Kulturalny. W lutym 2013 (16, 17.02) pojawiały się na temat Roku Lutosławskiego informacje w wydaniach magazynu Tu Kultura w paśmie wspólnym TVP Info. Generalnie oznacza to, że powyższe stacje nie nadawały koncertów, jedynie publicystykę.

Stacje regionalne, które od 1.09.2013 zaczęły znów funkcjonować jako TVP Regionalna (wydzielone z TVP Info) zachowując układ pasm własnych 16 ośrodków oraz pasm wspólnych – programowanych centralnie, odnotowały zbiorczo udział muzyki poważnej w strukturze gatunkowej obu pasm w wysokości 0,4%[4]. Czy była tu muzyka polska i w jakim nasyceniu – oczywiście nie sposób stwierdzić.

Media komercyjne w zasadzie nie preferują muzyki polskiej w rozumieniu muzyki poważnej toteż jakiekolwiek zestawienia dotyczące udziału muzyki w strukturze gatunkowej poszczególnych stacji mijają się z celem, gdyż generowałyby nieprzydatne w kontekście tego raportu zestawienia.

[1] Muzyczna oferta oznacza przede wszystkim rozrywkę, czyli programy typu The Voice of Poland, Bitwa na głosy. Brak jest magazynów muzycznych w konwencji dawnej Cameraty. Magazyn Wszystko o Kulturze (TVP 2) jest kompilacją zdarzeń z różnych sfer życia kulturalnego, w którym muzyka zajmuje jedynie część czasu antenowego.

[2] Sprawozdanie Zarządu z wykorzystania przez Telewizję Polską S.A. wpływów z opłat abonamentowych na realizację misji publicznej w 2013 roku, Warszawa, marzec 2014.

[3] Biuro Koordynacji Programowej TVP S.A., pismo z dn.29.01.2014.

[4] Sprawozdanie Zarządu z wykorzystania przez Telewizję Polską S.A. wpływów z opłat abonamentowych na realizację misji publicznej w 2013 roku, Warszawa, marzec 2014, s. 24.

Polskie Radio

W podsumowaniu dotyczącym Polskiego Radia KRRIT raportuje udział warstwy muzycznej – bez rozróżniania na poważną i rozrywkową – w poszczególnych stacjach radiowych następująco: PR1 – 37%, PR2 – 71%, PR3 – 44%, PR4 – 61%. Natomiast udział muzyki w programie Polskiego Radia dla Zagranicy wyniósł 6%. Z monitoringu czterech ogólnopolskich programów Polskiego Radia przeprowadzonych na tygodniowych próbach (20-26 maja 2013) wynikają następujące konstatacje: Program 1 – „Nadawano różnorodną muzykę, często archiwalną”, Program 2 – „Nadawano utwory wartościowe, wysoki udział miała muzyka klasyczna oraz etniczna i folkowa”, Program 3 –  „Ponad połowę programu (56%) zajęła różnorodna muzyka (również nadawana „na żywo”), w większości opatrzona fachowym i rzetelnym komentarzem prowadzących”, Program 4 – „Atutem była jej [muzyki] różnorodność: od rocka, poprzez folk, muzykę elektroniczną i klubową, po hip-hop”[1]. Poszukiwania bardziej zaawansowanych treści na temat udziału muzyki polskiej w rozumieniu muzyki poważnej nie przynosi rezultatów. Poziom ogólności jest tak znaczny, że nie jest w stanie nakreślić żadnego obrazu. Odnośnie do stacji regionalnych podawany jest przede wszystkim ogólnie udział muzyki i słowa, a w części opisowej dominuje powtarzające się stwierdzenie „nadawano głównie współczesną muzykę rozrywkową”.

Więcej informacji na temat muzyki polskiej emitowanej w stacjach radiowych daje nam sprawozdanie Zarządu Polskiego Radia S.A. za rok 2013[2]. Nie dowiemy się jednak nic odnośnie do Programu I PR, bo stwierdzenie, że „szczególna uwaga jest zwracana na ustalenia dotyczące proporcji prezentowanej muzyki polskiej i zagranicznej”[3] nie jest poparte żadnymi przykładami. Natomiast w omówieniu Programu 2 podkreślono, że rok 2013 upłynął w tej stacji radiowej pod znakiem Witolda Lutosławskiego (Rok Lutosławskiego ustanowiony przez Sejm RP), Krzysztofa Pendereckiego (80. rocznica urodzin) i Henryka Mikołaja Góreckiego (80. rocznica urodzin). Trzeba dodać, że dzięki współpracy z EBU twórczość Lutosławskiego zaistniała w rozgłośniach całej Europy.

Dwójka reagowała też na ważne zdarzenia, jak śmierć Wojciecha Kilara 29 grudnia 2013, kiedy to zmieniła ramówkę, przypominając muzycznie i słownie (wspomnienia) sylwetkę kompozytora. W sprawozdaniu podnosi się także kwestię utrzymania w 2013 roku dotychczasowych proporcji muzyki i słowa (65% do 35%) i proporcji muzyki polskiej w stosunku do muzyki ogólnie w godzinach emisji między 5.00 a 24.00 (w 2013 roku ten stosunek wyniósł ponad 50%)[4]. Jedyną audycją ewidentnie promującą muzykę polską jest w Dwójce „Fantazja Polska”, z rzadka muzyka polska istniała w „Kanonie Dwójki”, niekoniecznie też wysłuchać jej można było w „Filharmonii Dwójki”. O twórcach polskich można było się dowiedzieć np. z audycji „Five o’clock”, o nowościach nagraniowych i chopinowskich interpretacjach z audycji „Chopin osobisty”. W każdym razie, jedynie Program 2 PR był i pozostał najważniejszym medium radiowym w prezentacji dorobku artystycznego polskich twórców oraz muzyki polskiej. Wypada również dodać, że Dwójka transmitowała koncerty Polskiej Orkiestry Radiowej, w których to programach znalazło się sporo muzyki polskiej (m.in. utwory Zygmunta Nosowskiego, Elżbiety Sikory). Stwierdzono także – porównując „rok do roku”, że było w Dwójce więcej publicystyki i słowa w audycjach muzycznych, natomiast mniej muzyki i edukacji[5].

Muzyczno-informacyjno-rozrywkowy profil Programu 3 Polskiego Radia nie sugeruje, by w tej stacji miała w szczególny sposób zaistnieć muzyka polska w rozumieniu muzyki poważnej. Zaznaczyć jednak wypada, że 27 czerwca 2013 z okazji Roku Lutosławskiego zorganizowano w studiu im. A. Osieckiej spotkanie „Zrozumieć muzykę Lutosławskiego” z udziałem Michała Mendyka, Filipa Jaślara, Zbigniewa Skowrona i Marii Stokłosy; retransmitowano je w paśmie „Klubu Trójki”[6]. Natomiast charakter Programu 4, kierowanego przede wszystkim do młodzieży, ewidentnie podąża w stronę różnych przejawów kultury i popkultury, nowych technologii, edukacji, stylu życia. Tu również nie było żadnych pozycji programowych wpisujących się promocję muzyki polskiej w odniesieniu do twórczości np. Chopina, Szymanowskiego, Lutosławskiego etc. Natomiast okazjonalnie w Polskim Radiu dla Zagranicy emitowano audycje nawiązujące do Roku Lutosławskiego (w formie relacji z wydarzeń i koncertów za granicą) i 80. rocznicy urodzin Krzysztofa Pendereckiego. Nie sposób jednak stwierdzić, z jaką – i czy w ogóle – regularnością prezentowano takie audycje.

W świetle sprawozdania KRRiT dotyczącego stacji regionalnych, wiemy jedynie, że „programy charakteryzowały się stosunkowo wysokim udziałem słowa, który wynosił średnio 41% rocznego czasu emisji”. Dominantą muzyczną była muzyka rozrywkowa, ale – jak stwierdza KRRiT – wielu regionalnych nadawców publicznych „nadawało także gatunki muzyczne rzadko spotykane lub w ogóle nieobecne w programach komercyjnych: muzykę ludową, poważną i jazz”. Pochylenie się nad zawartością tzw. programów miejskich zaowocowało refleksją, że „muzyka w tych programach nie różniła się od nadawanej w programach regionalnych – średnio ponad 70% każdego programu wypełniały popularne gatunki muzyki rozrywkowej”[7]. Reasumując, jeśli nawet znalazły się pojedyncze przykłady emisji muzyki polskiej z obszaru muzyki poważnej – w tak ogólnikowym zestawieniu nie jesteśmy w stanie tego stwierdzić.

W sporządzeniu niniejszego raportu z pewnością pomocne byłyby dane podchodzące z ZAIKS-u. Niestety, przy całej życzliwości ze strony stowarzyszenia i wsparciu Związku Kompozytorów Polskich nie było możliwe przedstawienie informacji, które doprecyzowałyby ilościowo i jakościowo emisję polskiej muzyki w naszych mediach audiowizualnych. Zasadniczą przeszkodą jest fakt, że dopiero w ostatnim kwartale danego roku ZAIKS podejmuje się podsumowywania roku minionego. Po wtóre, sporządza zestawienia ujmując całościowo repertuar chroniony reprezentowany przez ZAIKS, tzn. łącznie utwory muzyczne, słowno-muzyczne i choreograficzne.

Wracając więc do wcześniej wyartykułowanych uwag – warto na potrzeby raportu
o obecności muzyki polskiej w mediach zaprojektować z wyprzedzeniem działania, które pozwolą uściślić i skorelować informacje z różnych źródeł, co – w połączeniu z badaniami własnymi – umożliwi dokonanie wartościowego podsumowania.

dr Izabella Starzec-Kosowska Muzyka polska w publicznych mediach radiowo-telewizyjnych
w: Muzyka polska 2013. Raport roczny, Warszawa 2014

[1] KRRiT, Media publiczne. Aneks do sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z działalności w 2013 roku, Warszawa, marzec 2014, s. 52.

[2] Sprawozdanie Zarządu Polskiego Radia S.A. z wykorzystania wpływów abonamentowych na realizację misji publicznej w 2013 roku, Warszawa, marzec 2014.

[3] Ibidem, s. 26.

[4] Ibidem, s. 51.

[5] Ibidem, s. 52.

[6] Sprawozdanie Zarządu Polskiego Radia…, op. cit., s. 87.

[7] KRRiT, Sprawozdanie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z działalności w 2013 roku, Warszawa, marzec 2014, s.60.