Taniec w roku 2012
W grudniu 2012 odbyła się 3. edycja Polskiej Platformy Tańca – organizowanej w trybie biennalowym prezentacji osiągnięć polskiego tańca współczesnego (nieoficjalna pierwsza platforma tańca została zorganizowana przez Fundację Ciało/Umysł w 2003 roku). Jej głównym celem jest promocja najciekawszych spektakli, jakie powstały w czasie dwóch lat od ostatniej edycji festiwalu, a głównym odbiorcą – grono międzynarodowych specjalistów: dziennikarzy, kuratorów, dyrektorów festiwali i centrów tańca. Organizatorami PPT w 2012 były Centrum Kultury „Zamekˮ w Poznaniu, ArtStations Foundation (projekt „Stary Browar Nowy Taniecˮ) oraz Instytut Muzyki i Tańca. Wybór spektakli do PPT odbywa się w trybie konkursowym, o kształcie przeglądu decydowało w tej edycji trzyosobowe jury (Anna Królica, Carine Meulders oraz Jacek Kopciński). W ramach 3. edycji instytut był w szczególności odpowiedzialny za zorganizowanie Open Platform – czyli pierwszego wydarzenia umożliwiającego szerokiemu gronu polskich twórców, nie tylko zakwalifikowanych do udziału w przeglądzie, spotkanie z zagranicznymi gośćmi Platformy. Kolejnymi wydarzeniami organizowanymi bezpośrednio przez IMiT była prezentacja działań instytutu, skierowana przede wszystkim do zagranicznych gości, oraz panel dyskusyjny poświęcony przyszłej edycji Polskiej Platformy Tańca w 2014, której głównym organizatorem będzie Instytut Muzyki i Tańca wraz z Lubelskim Teatrem Tańca. Platforma trwała cztery dni, w ciągu których zaprezentowano 12 spektakli, dwie wystawy fotograficzne, odbył się panel dyskusyjny, minitargi Open Platform oraz kilka prezentacji indywidualnych wybranych artystów. Do Poznania na Polską Platformę Tańca w 2012 przyjechało około 70 gości zagranicznych, udzielono 170 akredytacji.
Ponieważ jednym z głównych problemów środowiska tańca w Polsce pozostaje brak odpowiedniej infrastruktury, warto wśród najważniejszych wydarzeń wymienić fakt, że dwie grupy – warszawski Teatr Tańca „Zawirowaniaˮ oraz gdański Teatr „Dada von Bzdülöw” otrzymały w roku 2012 od władz miejskich w użytkowanie własne studia. Są to co prawda niewielkie przestrzenie, umożliwiające przede wszystkim działalność edukacyjną i pracę nad spektaklami (a nie same pokazy), ale stwarzające szansę na trwałe zaistnienie w przestrzeni miasta miejsc związanych stricte z tańcem. Otwarcie Centrum Tańca „Zawirowaniaˮ miało miejsce w styczniu 2013, natomiast Biblioteki Tańca Teatru „Dada von Bzdülöw” w październiku, co było związane z obchodami dwudziestolecia istnienia tej niezwykle zasłużonej dla historii tańca w Polsce grupy.
Niestety, rok 2012 zapisał się również jako ten, w którym zaczęły się ogromne problemy Śląskiego Teatru Tańca, założonego dwadzieścia lat wcześniej przez Jacka Łumińskiego. Z powodu kłopotów m.in. z rozliczeniem grantu z funduszu norweskiego oraz braku porozumienia pomiędzy dyrekcją teatru a miastem Bytom, Rada Miasta postanowiła z końcem roku nie przedłużyć kontraktu dyrektorskiego z Jackiem Łumińskim. Koniec roku nie przyniósł rozwiązania ani jasnej wizji tego, jak miałby funkcjonować Śląski Teatr Tańca w przyszłości. Mimo trudnej sytuacji administracyjnej teatr nie zaprzestał działalności artystycznej, a przede wszystkim – edukacyjnej.
W obszarze instytucjonalnym największa zmiana dokonała się w Operze na Zamku w Szczecinie, gdzie pod nową dyrekcją Angeliki Rabizo stanowisko kierownika baletu objął Karol Urbański, organizując zespół baletowy niemal od podstaw. Zmiana nastąpiła również w Teatrze Wielkim w Łodzi, gdzie na stanowisku dyrektora Marka Zajączkowskiego zastąpił Dominik Muśko. Pierwsze znaczące efekty tych nominacji poznamy jednakże dopiero w kolejnym sezonie.
Balet Opery Novej w Bydgoszczy kontynuował współpracę z młodymi choreografami, tym razem zapraszając Iwonę Runowską (spektakl Rusałka). Pozostałe zespoły baletowe nawiązały natomiast znaczącą współpracę na poziomie międzynarodowym. Balet Teatru Wielkiego w Poznaniu pod kierownictwem Jacka Przybyłowicza zrealizował m.in. dobrze przyjęte Jezioro Łabędzie w neoklasycznej wersji Kennetha Greve’a, dyrektora Fińskiego Baletu Narodowego.
Bałtycki Teatr Tańca pod dyrekcją Izadory Weiss podjął się m.in. realizacji wieczoru choreografii Jiříego Kyliána No more play oraz Six dances, którym towarzyszyła choreografia I. Weiss – Windows.
Dla zespołu Polskiego Baletu Narodowego był to rok przede wszystkim dwóch premierowych przedstawień – Opowieści biblijne oraz Echa czasu. Na wieczór pierwszy składała się historyczna choreografia George’a Balanchine’a Syn marnotrawny (z 1929 r.) oraz premierowe Kain i Abel Emila Wesołowskiego do muzyki Andrzeja Panufnika i Sześć skrzydeł aniołów Jacka Przybyłowicza. Echa czasu natomiast obejmowały legendarną choreografię Williama Forsythe’a Artifact. Suite, Moving rooms Krzysztofa Pastora oraz premierowe Century rolls szkockiego choreografa Ashleya Page’a. Obydwa wieczory zdaniem krytyki potwierdziły, że konsekwentna polityka repertuarowa i kadrowa Krzysztofa Pastora prowadzi zespół PBN do grona najlepszych zespołów europejskich.
Polski Teatr Tańca, działając nadal bez własnej sceny, realizował program m.in. we współpracy z Międzynarodowymi Targami Poznańskimi, pokazując większość swoich poznańskich premier w jednej z hal targowych, przystosowanej na potrzeby spektakli.
Na uwagę zasługuje także działalność Wrocławskiego Teatru Pantomimy. Nie tylko z powodu bardzo dużej popularności, jaką zdobył spektakl dla dzieci Mikrokosmos prezentowany na licznych festiwalach, ale także symbolicznego ukłonu w stronę Henryka Tomaszewskiego, m.in. w spektaklu rekonstruującym fragmenty jego oryginalnych prac (Szatnia, reżyseria Zbigniew Szymczyk).
Produkcje taneczne powstawały również poza zespołami tańca, tradycyjnie już choreografowie pracowali przy licznych spektaklach teatralnych, inscenizując tzw. ruch sceniczny. Teatr Nowy Krzysztofa Warlikowskiego pokusił się także o produkcję spektaklu tanecznego w choreografii Claude’a Bardouila – Nancy. Wywiad, z udziałem wykonawczym choreografa oraz Magdaleny Popławskiej. Spektakl zyskał dużą popularność zarówno w kraju, jak i za granicą, a w ankiecie "Teatru" został nawet zgłoszony przez jednego z krytyków teatralnych jako najlepszy spektakl taneczny. Teatr Nowy z Łodzi, w którym powstała nagrodzona Złotą Maską Ifigenia w reżyserii Tomasza Bazana, także zaprosił do współpracy choreografa.
Coraz więcej uwagi poświęca się młodym widzom (co w tańcu współczesnym do tej pory było rzadkością). Poza wspomnianym Mikrokosmosem warto wspomnieć o realizacji Opowieści zimowych według Andersena w Teatrze Polskim w Bydgoszczy, do której to produkcji zaangażowano choreografkę Dominikę Knapik (reżyseria Iga Gańcarczak). Natomiast Teatr Capitol we Wrocławiu wyprodukował dla dzieci spektakl teatru tańca Zaczarowane podwórko.
Działalność niezależnych artystów tańca współczesnego
W środowisku niezależnym najważniejszym wydarzeniem promującym dokonania tańca współczesnego – a zarazem budzącym najwięcej dyskusji i emocji – była wspomniana już Polska Platforma Tańca. Twórcy niezależni stanowili większość artystów, których spektakle pokazywane były w ramach przeglądu, a byli to: Anna Nowicka, Aleksandra Borys, Janusz Orlik, Anita Wach, Ramona Nagabczyńska, Alex Baczyński-Jenkins, Izabela Chlewińska, Magdalena Chowaniec, ponadto swoje prace zaprezentowali Teatr „Dada von Bzdülöw”, Teatr Maat/Tomasz Bazan. W większości były to prace solowe, duety i tria, co jest utrzymującą się od kilku lat tendencją w tym obszarze tańca współczesnego.
Po raz pierwszy spektakle taneczne zostały także wyróżnione w odrębnym nurcie w ramach Warszawskich Spotkań Teatralnych (we współpracy z IMiT). Pokazano w jego ramach trzy spektakle – Le Sacre Dada von Bzdülöw, Tryptyk (Waiting, Z Tobą chcę oglądać świat, Plaisir d’amour) Mikołaja Mikołajczyka oraz Hamleta w reż. Cezarego Tomaszewskiego bytomskiego wydziału Teatru Tańca PWST w Krakowie, w nurcie dziecięcym gościł natomiast spektakl tańca współczesnego ze Szwecji (zespół Norddans).
W 2012 odbyła się kolejna edycja „Solo Projekt” – prowadzonego przez Stary Browar projektu dla młodych choreografów, w ramach którego trzy artystki : Marzena Krzemińska, Maria Zimpel i Magdalena Ptasznik mogły stworzyć nowe prace solowe. Opiekunem i mentorem tej edycji programu była Ria Higler.
Podobnie w ramach rezydencji twórczych przy Gdańskim Festiwalu Tańca pięciu początkujących twórców mogło wyprodukować swoje prace pod opieką artystycznego mentora.
Warto ponadto odnotować powstanie spektaklu W Przechlapanem, zrealizowanego przez Rafała Urbackiego w Instytucie Teatralnym z udziałem osób niepełnosprawnych. Jedną z wyczekiwanych produkcji była także polska premiera Joshy Márty Ladjánszki, z udziałem Joanny Leśnierowskiej, która odbyła się w marcu w przestrzeniach Starego Browaru.
Wyjątkowe, w zakresie skali i formuły wydarzenia, było widowisko Harnasie zrealizowane przez Kayę Kołodziejczyk do muzyki Karola Szymanowskiego w ramach festiwalu "Muzyka na Szczytach". Była to plenerowa realizacja z udziałem tancerzy oraz przedstawicieli grup regionalnych (m.in. Trebunie Tutki).
Szeroko dyskutowanym przedsięwzięciem była również realizacja spektaklu Teraz jest czas w Zakrzewie koło Złotowa ramach projektu „Wielkopolska: Rewolucje”. Mikołaj Mikołajczyk z grupą seniorów z wielkopolskiej wsi stworzyli spektakl angażujący prywatne opowieści w uniwersalną opowieść, której popularność przekroczyła zdecydowanie ramy lokalnego projektu.
Z kolei na polu twórczości dla najmłodszych niewątpliwie największe zasługi ma Stary Browar, który w cyklu Stary Browar/Nowy taniec dla dzieci zaprezentował szereg gościnnych spektakli i warsztatów dla najmłodszych widzów sztuki tańca.
Podsumowanie
Taniec w 2012 rozwijał się intensywnie we wszystkich swoich przejawach, od twórczości artystycznej po krytykę i edukację. Pojawiły się nowe inicjatywy przeglądów, festiwale taneczne utrzymują swoją pozycję liderów w prezentowaniu, a także coraz częściej również w produkowaniu spektakli. Pojawiają się także coraz liczniejsze inicjatywy uzupełniające festiwalowe prezentacje długofalowymi działaniami. Taniec często staje się także stałym elementem festiwali teatralnych i interdyscyplinarnych, czy też programów artystycznych realizowanych przez muzea i galerie sztuki.
Niestety, nie przekłada się to na zdecydowany wzrost środków budżetowych na taniec na poziomie regionalnym, nie powstają nowe instytucje, a już istniejące często borykają się z problemami finansowymi (patrz Śląski Teatr Tańca) lub lokalowymi (Polski Teatr Tańca). Tancerze i twórcy pracujący poza systemem instytucjonalnym nie mogą liczyć na trwałe wsparcie w postaci subwencji lub stypendiów długoterminowych. Większość spektakli tańca współczesnego powstaje więc od lat w systemie projektowym. Nierozwiązany pozostaje także problem reorientacji zawodowej tancerzy, którzy w roku 2009 zostali pozbawieni praw do wcześniejszej emerytury.
Taniec nadal pozostaje jedną z najsłabiej dofinansowanych dziedzin sztuki i mimo widocznych zmian, zwłaszcza od powstania Instytutu Muzyki i Tańca, konieczne są dalsze działania zmierzające do utrwalenia istniejących sposobów wspierania tańca oraz rozwijania nowych.
Joanna Szymajda Taniec,
w: Muzyka polska 2012. Raport roczny [nieopubl.]