Taniec w roku 2014: zespoły baletowe, tańca współczesnego, dawnego i pantomimy
W świecie baletu 2014 zaznaczył się w dużym stopniu końcem współpracy Jacka Przybyłowicza z Teatrem Wielkim w Poznaniu.
Podjęta przez Przybyłowicza próba stworzenia zespołu baletowego z repertuarem łączącym klasykę i współczesność, bogatym w gościnne choreografie zagraniczne zakończyła się po kilku latach i w czerwcu Przybyłowicz zrezygnował z funkcji kierownika baletu. Ostatnią przygotowaną przez niego premierą baletową był Kopciuszek w choreografii Paula Chalmera (15 lutego 2014). We wrześniu 2014 nowym szefem baletu został Tomasz Kajdański, wcześniej (od 2009) kierownik baletu w Dessau w Niemczech.
W pozostałych zespołach baletowych nie było zmian personalnych na stanowiskach kierowniczych. Po 2013, kiedy wiele zespołów wprowadzało do swojego repertuaru współczesne tematy i techniki, premiery baletowe w referowanym okresie cechuje raczej klasyczne osadzenie tematyczne.
Polski Balet Narodowy przygotował w 2014 roku kolejną premierę Krzysztofa Pastora w koprodukcji z Joeffrey Ballet – Romeo i Julia, uwspółcześnioną wersję opartego o szekspirowski klasyk baletu, wpisującego się w całość działań związanych z tzw. „sezonem szekspirowskim” w Operze Narodowej. Poza tym publiczność mogła podziwiać nowy tryptyk Obsesje, złożony z premierowego Adagio & Scherzo Pastora i już znanych spektakli Emila Wesołowskiego i Krzysztofa Pastora. Niewątpliwie najbardziej klasyczną pozycją w repertuarze PBN była natomiast premiera Don Kichota w choreografii Alexeia Fadeyecheva. Na podkreślenie zasługuje wieczór zatytułowany 1914, złożony z 3 choreografii, w tym rekonstrukcji wybitnego Zielonego stołu Kurta Joossa z 1932 roku oraz Mszy polowej Jiříego Kyliána i nowej choreografii Roberta Bondary. Określony jako antywojenny balet ten nie tylko wpisywał się w obchody rocznicy wybuchu pierwszej wojny światowej, ale także był niezwykle rzadką i cenną lekcją historii baletu. Ponadto zorganizowano kolejną edycję festiwalu Dni Sztuki Tańca. PBN kontynuował także swój projekt dla młodych choreografów – Kreacje choreograficzne. Z biorących w nim udział artystów PBN największe sukcesy odnoszą Anna Hop, Jacek Tyski i Robert Bondara.
W klasycznym stylu przygotował również nową premierę baletu Opery na Zamku w Szczecinie Karol Urbański. Jego Dzieje grzechu to balet fabularny, inspirowany filmem Waleriana Borowczyka i oparty na technice neoklasycznej.
Zespoły z Krakowa, Łodzi i Bydgoszczy w 2014 nie przygotowały nowych premier, zaś ich propozycje repertuarowe także wpisywały się w nurt klasyczny i neoklasyczny.
Bogaty sezon premierowy był udziałem Polskiego Teatru Tańca. Jedną z pierwszych była Dobrze, że tu jesteś – zbiorowa choreografia będąca kontynuacją jubileuszowych wieczorów poświęconych historii zespołu. Gościnne choreografie przygotowali Nadar Rosano – Open field oraz Yoshiko Waki – Jewrope – spektakl przygotowany w koprodukcji z niemieckim kolektywem bodytalk. PTT oddało także przestrzeń do pracy młodemu pokoleniu twórców, z powstałych dzięki temu prac duet Need me w choreografii Andrzeja Adamczaka został zakwalifikowany do Polskiej Platformy Tańca. Jesienią zespół udał się na tournée do Japonii.
Bałtycki Teatr Tańca jako główny akcent sezonu 2014/2015 przygotował premierę Jiříego Kyliána dla BTT – Sarabande oraz Falling Angels, uzupełnieniem wieczoru była premierowa choreografia Izadory Weiss – Body Master. Natomiast w pierwszej połowie roku zaprezentowano wieczór baletowy Clash/Fun/Light zbudowany z dwóch prac Izadory Weiss oraz jednej Patricka Delcroixa. BTT pokazywał także spektakle gościnnie w ramach Roku Polskiego w Turcji.
Kielecki Teatr Tańca zaprosił do współpracy Jacka Przybyłowicza, który zrealizował spektakl Monochrome, w tym samym wieczorze zaprezentowano premierę nowej choreografii Grzegorza Pańtaka Sen Jakuba. Kielecki Teatr Tańca również otwiera możliwości eksperymentowania choreograficznego dla tancerzy zespołu w ramach atelier, a także prowadzi szkołę tańca, organizuje międzynarodowe warsztaty tańca jazzowego i festiwal.
Wrocławski Teatr Pantomimy otworzył się na gościnnych twórców, w 2014 choreografka Anna Piotrowska przygotowała z artystkami teatru Historię brzydoty wg Umberto Eco. Coraz bardziej aktywnie zaistniała także we wrocławskiej pantomimie edukacja kulturalna dla młodzieży, seniorów i nauczycieli.
Centrum Kultury w Lublinie ma pod swoimi skrzydłami Lubelski Teatr Tańca oraz Teatr Maat Projekt. LTT prowadzi stałą działalność edukacyjną oraz organizuje Międzynarodowy Festiwal Teatrów Tańca, Letnie Forum Tańca Współczesnego, a w 2014 również Polską Platformę Tańca. Zespół LTT przygotował także premierę we współpracy z choreografami Külli Roosnanem i Kennethem Flakem. CK otwiera również możliwości rezydencyjne dla choreografów niezależnych, swoją premierę przygotował tutaj m.in. Maciej Kuźmiński. W idei rezydencji artystycznych rozwija swoją działalność Maat Festival, który zaprasza na pobyty twórcze młode pokolenie polskich choreografów. Punktem centralnym grudniowego festiwalu było spotkanie z artystami izraelskimi. Ponadto Teatr Maat przygotował premierę spektaklu Bastion współautorstwa Tomasza Bazana, Patrycji Płanik i Tomasza Fabiańskiego.
Od 1 września 2014 kierownictwo artystyczne bytomskiego Teatru Rozbark objął izraelsko-holenderski duet Ivgi&Greben (Uri Ivgi i Johan Greben). Powołano kilkuosobowy zespół o międzynarodowym składzie, a asystentką choreografów została Anna Piotrowska. Pierwszą polską premierą zespołu był spektakl This is not a love song, który swoją prapremierę miał w Rosji. W dość trudnej architektonicznie przestrzeni zrewitalizowanej kopalni Rozbark oraz w atmosferze trudnego rozstania organizatorów tej instytucji z jej pomysłodawcą – Jackiem Łumińskim, formuje się centrum tańca kierujące swoją ofertę zarówno warsztatową, jak i spektaklową do szerokiej publiczności.
Krakowski zespół tańca dawnego Cracovia Danza pod kierunkiem Romany Agnel również rozszerza swoje działania o elementy edukacyjne i popularyzacyjne. Tradycyjnie zespół organizuje również Festiwal Tańców Dworskich. W 2014 zespół przygotował także nowy spektakl historyczny Wokół Wita Stwosza.
Nowohuckie Centrum Kultury z inicjatywy Eryka Makohona powołało Krakowskie Centrum Choreograficzne, działające w ramach NCK. Zadania Centrum są rozwinięciem działań Krakowskiego Teatru Tańca i obejmują m.in. organizowanie festiwali, rezydencji artystycznych, konkursu choreograficznego i warsztatów.
Działalność niezależnego środowiska tańca współczesnego
W Warszawie od 2013 kontynuuje swoją działalność kolektyw choreografów Centrum w Ruchu, działający w Wawerskiej Strefie Kultury. Poza przestrzenią studyjną do prób dla artystów, Centrum oferuje także warsztaty dla lokalnej społeczności oraz otwarte pokazy work in progress.
Tradycyjnie największe festiwale tańca organizowały w stolicy Fundacja Ciało/Umysł, Fundacja Sztuka i Współczesność (Rozdroże. Międzynarodowe Spotkania Sztuki Akcji) oraz Fundacja Scena Współczesna (Festiwal „Zawirowania”). Taniec był również obecny w programie Komuny//warszawa, która wyprodukowała również nową premierę choreograficzną – Europa śledztwo.
Na całoroczny cykl warsztatów zapraszał do swojego studia Teatr Tańca Zawirowania. Natomiast w Mazowieckim Centrum Kultury i Sztuki działa Arena Choreografów prezentująca m.in. debiuty najmłodszego pokolenia polskich artystów. Aktywnie działa także grupa zajmująca się improwizacją kontaktową, organizująca m.in. festiwal improwizacji Warsaw Flow. Warszawskie środowisko tańca powołało także nową inicjatywę – Warszawską Platformę Tańca w formule współorganizacji przez fundacje i stowarzyszenia zajmujące się tańcem.
W Krakowie Cricoteka kontynuowała projekt kuratorski Anny Królicy – Maszyna choreograficzna, w jego ramach prezentowano prace artystów polskich i zagranicznych, w tym m.in. uznanej holenderskiej choreografki Ann van den Broek. Królica kontynuowała także współpracę ze Staromiejskim Domem Kultury Młodzieży, gdzie prowadziła projekt Portrety kobiet w choreografii.
W Małopolskim Ogrodzie Sztuk odbyła się druga edycja nowego festiwalu „KRoki” (kuratorki Jadwiga Majewska i Katarzyna Bester), w 2014 skoncentrowana na polskim tańcu. Działał także Krakowski Teatr Tańca w Nowohuckim Centrum Kultury oraz Obszar Tańca w Teatrze Barakah.
Stary Browar/Nowy Taniec w Poznaniu (kuratorski projekt Joanny Leśnierowskiej) to kolejny bardzo intensywny program, zakończony obchodami dziesięciolecia działalności. Tym samym zakończyła się jedna z flagowych inicjatyw – Solo Projekt, która zastąpiona będzie nową formułą wspierającą choreografie grupowe. Nadal funkcjonowały Alternatywna Akademia Tańca, Co z tym tańcem? (pokazy spektakli nowej choreografii przez cały rok), Stary Browar Nowy Taniec na Malcie oraz Stary Browar Nowy Taniec dla Dzieci, stanowiący unikatową propozycję taneczną zajęć dla najmłodszych już od trzeciego miesiąca życia. Poznański ośrodek jest także partnerem projektów europejskich Modul Dance i SPAZIO, promujących i edukujących młodych twórców.
Po sukcesie projektu Wielkopolska: Rewolucje we wsi Zakrzewo pod Poznaniem Mikołaj Mikołajczyk kontynuował pracę z grupą seniorów, tym razem powstał spektakl Noce i dnie.
Nowe produkcje powstały także w ramach festiwali: Gdańskiego Festiwalu Tańca („rezydencja/premiera 2014” – trzy spektakle) oraz Festiwalu „Ciało/Umysł”, m.in. w ramach działalności dwóch europejskich networków – Open Latittudes i APAP, w których rezydentami w 2014 byli Karol Tymiński i Maria Stokłosa.
W Gdańsku przez cały rok aktywna była Biblioteka Tańca – nowa siedziba Teatru Dada von Bzdülöw – odbywały się tam zarówno warsztaty, dyskusje, jak i prezentacje spektakli. Trójmiasto to również niezależna działalność Sopockiego Teatru Tańca, Krzysztofa Leona Dziemaszkewicza, Aurory Lubos czy zespołu Kino Variatino i Anny Haracz.
We Wrocławiu, w ramach przygotowań do Europejskiej Stolicy Kultury 2016 zrealizowana została druga odsłona projektu Laboratorium Ruchu (kurator: Adam Kamiński), czyli całoroczny cykl warsztatów, wykładów, rezydencji i pokazów tańca współczesnego. Instytut Grotowskiego również realizował projekty taneczne w cyklu warsztatów i seminariów prowadzonych przez cały rok.
Warto tutaj także wspomnieć o polskich artystach aktywnie działających za granicą, ale często prezentujących swoje prace w Polsce, takich jak Helena Gołąb, od lat rezydująca w Hiszpanii, Agata Maszkiewicz, Magdalena Chowaniec, Radek Hewelt i Filip Szatarski działający w Wiedniu, Pink Mama Theatre w Bernie, czy rezydujący od niedawna w Berlinie Rafał Dziemidok i Anna Nowicka.
Joanna Szymajda
2015-06-05