Wpływy z tytułu 1% w budżetach muzycznych OPP w 2014 roku

Autor:

Jerzy Łysiński

Według danych GUS w 2014 roku status organizacji pożytku publicznego (OPP) posiadało 8,7 tys. podmiotów.

„Wśród 7,4 tys. OPP, które w 2014 r. otrzymały odpis 1% od podatku PIT, średnia kwota tego odpisu wyniosła 68,1 tys. zł, ale połowa z nich uzyskała nie więcej niż  5,2 tys. zł. Ogólna kwota wpływów z 1% PIT stanowiła blisko 1/10 przychodów OPP. Środki z 1% trafiały głównie do: organizacji działających na terenie całego kraju (77%); fundacji (66%); jednostek zajmujących się zdrowiem (49%)”.[1]

W 2014 roku łączne wpływy pochodzące z tzw. 1% w badanych przez autora niniejszego raportu 83 organizacjach realizujących zadania statutowe z zakresu muzyki i tańca wyniosły 460 999 zł.[2] Stanowi to 2,6% łącznego budżetu wszystkich tych organizacji (17 399 798 zł).  Udział środków z tytułu 1% w przychodach organizacji muzycznych był zatem czterokrotnie mniejszy niż średnia wszystkich OPP. Rok wcześniej wpływy 86 organizacji (trzy z nich nie osiągały dochodów bądź nie złożyły sprawozdań w 2014 roku) z tego tytułu wynosiły 510 852 zł, co stanowiło 2,9% ich przychodów ogółem[3]. Niestety żadna z organizacji muzycznych nie osiągnęła wpływów porównywalnych z największymi beneficjentami mechanizmu jednego procenta w Polsce. Zdecydowanie w tym rankingu prowadzą ogólnopolskie organizacje charytatywne. Największa z nich – Fundacja „Zdążyć z pomocą” uzyskała z tego tytułu aż 127 milionów złotych czyli 1/3 wszystkich wpływów OPP (506,6 miliona złotych)[4]. Analizując dynamikę zmian w zakresie wpływów z tytułu 1% w latach 2013-2014 widać zarówno kolejne wzrosty kwot przekazywanych przez podatników (5%), jak i ilości ofiarodawców (wzrost z 44 do 45% wszystkich podatników). W przypadku organizacji muzycznych można mówić jednak o niewielkim regresie.

Z jakich powodów organizacje muzyczne nie osiągają podobnych co stowarzyszenia czy fundacje charytatywne sukcesów w tym zakresie? Wynika to zarówno z preferencji Polaków dotyczących dobroczynności, jak i braku ogólnopolskich organizacji muzycznych, które mogłyby zachęcić do ofiarności nawet przedstawicieli własnej grupy środowiskowej. Brak wiary w skuteczność perswazyjną być może sprawia, że nieliczne z muzycznych OPP decydują się na korzystanie z nieodpłatnej możliwości reklamy własnej działalności w publicznych środkach masowego przekazu. Zarówno w 2013, jak i w 2014 odsetek stowarzyszeń i fundacji korzystający z tego przywileju był marginalny (2 na 83 organizacje). Nie ulega jednak wątpliwości, że pewne znaczenie może tu odgrywać również bardzo wysoki koszt realizacji materiałów reklamowych dla telewizji. W dwóch wspomnianych przypadkach organizacji wykorzystujących możliwość nieodpłatnej reklamy w mediach publicznych (Fundacja Muzyczna „Apollo” i Stowarzyszenie Miłośników Muzyki „Cantata”) można mówić o zdecydowanie różnych efektach działań promocyjnych. Mimo tego, że fundacja Apollo nie poniosła żadnych kosztów związanych z kampanią informacyjną, skutecznie wykorzystała możliwość nieodpłatnej reklamy w mediach publicznych i zdobyła  największe dofinansowanie z tytułu 1% wśród muzycznych OPP (33 030 zł). Inaczej było w przypadku stowarzyszenia Cantata, które mimo promocji w publicznych środkach masowego przekazu, zebrało zaledwie 840 zł.

W 2014 roku średnie wpływy muzycznego OPP z tytułu 1% wyniosły 5 554 zł. Wśród organizacji występuje jednak pod tym względem znaczne zróżnicowanie. Ilustruje je poniższa tabela:

Analizując budżety najbogatszych muzycznych OPP trudno dopatrzeć się korelacji pomiędzy wielkością łącznych przychodów a wpływami z tytułu 1%. Fundacja Sinfonia Varsovia, stanowiąca w tym gronie podmiot o najwyższym budżecie (4 miliony 200 tys. zł), z tytułu 1% otrzymuje rocznie zaledwie niecałe 2,5 tys. zł (0,59 promila), a wspomniana poznańska Fundacja Muzyczna „Apollo” o budżecie 10-krotnie niższym uzyskuje aż 33 tys. zł (7%). O braku związku pomiędzy tymi zmiennymi w grupie 83 organizacji świadczy także niski wskaźnik korelacji Pearsona (r =0,09).

[1] GUS. Organizacje pożytku publicznego i 1% - http://webcache.googleusercontent.com (dostęp 20.12.2015).

[2] Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Baza sprawozdań finansowych i merytorycznych organizacji pożytku publicznego - http://sprawozdaniaopp.mpips.gov.pl (dostęp 16.08.2015).

[3] Jerzy Łysiński. Alternatywne źródła finansowania instytucji i projektów muzycznych, w: Muzyka polska 2013. Raport roczny. Warszawa 2014.

[4] Piotr Skwirowski. Wielki 1 proc. podatku, aż 500 mln zł. Kto dostał najwięcej? - http://wyborcza.biz/ (dostęp 28.08.2015).

Pewne różnice dotyczące poziomu wykorzystania mechanizmu 1% można zauważyć w grupie różnych typów organizacji muzycznych.

1. Organizacje pomocowe

W 2014 roku Fundacja „Dom Muzyka Seniora” zajmująca się prowadzeniem wyspecjalizowanego ośrodka dla emerytów muzyków osiągnęła niebagatelną kwotę 23 tysięcy 814 zł z tytułu 1%, lokującą ją wśród sześciu największych beneficjentów muzycznych OPP. Jednocześnie znacznie zwiększyła swój roczny budżet w stosunku do roku 2013. Polska Fundacja Muzyczna, zajmująca się pomocą muzykom i ich rodzinom, z powodów proceduralnych nie mogła korzystać w 2014 z mechanizmu 1%, co wpłynęło bardzo negatywnie na jej wynik finansowy i znacznie utrudniło działalność. W 2013 organizacja ta pozyskała z tytułu 1% aż 44 tysiące złotych. Biorąc pod uwagę charytatywny charakter działalności fundacji pomocowych, co wpisuje się w preferencje Polaków dotyczących wspierania tych obszarów działalności społecznej, organizacje te łatwiej mogą przyciągnąć potencjalnych darczyńców. Obie fundacje uzyskują też niebagatelne środki w postaci bezpośrednich darowizn osób fizycznych i prawnych. W przypadku Polskiej Fundacji Muzycznej stanowiły one aż 73% wszystkich przychodów.

2. Towarzystwa muzyczne

W 2014 roku średni wpływ z tytułu 1% w towarzystwach muzycznych wyniósł 3 582 zł co stanowiło 1,5% średniej wielkości budżetu takiego podmiotu (230 999 zł). Udział ten niewiele zmienił się w stosunku do roku 2013 (1,4%). W przypadku towarzystw muzycznych można również zaobserwować dodatnią silną korelację pomiędzy wielkością budżetów a środków uzyskanych z tytułu 1% (r=0,72). Podobnej współzależności nie można się doszukać oceniając wielkości przychodów ogółem i wpływy pochodzące z darowizn (r= 0,02). Nie ulega jednak wątpliwości, że wpływy z darowizn (w tym także składek członkowskich) mają o wiele większe znaczenie w budżetach towarzystw muzycznych (7,5%) niż środki pochodzące z 1%. Największą absorpcją środków pochodzących z tytułu 1% wykazało się Towarzystwo Muzyczne w Częstochowie; w dość wysokim budżecie organizacji stanowiły one jednak i tak zaledwie 1,3% wszystkich przychodów. Największy procentowy udział tych środków w stosunku do ogółu przychodów organizacji można dostrzec w przypadku Towarzystwa Muzycznego im. Karola Nicze – 7,2%.

3. Chóry

Nieco inaczej przedstawia się znaczenie środków pochodzących z 1% w budżetach organizacji wspierających chóry. Wpływy wszystkich stowarzyszeń z tego tytułu stanowiły ponad 9% ogółu ich przychodów i prawie trzykrotnie przewyższały, to co udało się uzyskać towarzystwom muzycznym. W tej grupie organizacji znajdują się jednak również i takie, które w ogóle nie pozyskały środków w oparciu o mechanizm 1% (2 z 13 organizacji). Największą absorpcją środków pochodzących z tytułu 1% wykazał się Warmińsko-Mazurski Oddział Związku Chórów i Orkiestr (22 tysiące złotych czyli prawie 17% rocznych przychodów). Organizacja ta zanotowała 30-procentowy wzrost tych środków w stosunku do roku 2013. Przychody pochodzące z 1% i darowizn w przypadku wszystkich chóralnych OPP wynosiły w zaokrągleniu odpowiednio 95 i 142 tysiące złotych; różnica pomiędzy tymi grupami wpływów nie jest tak znacząca jak w innych organizacjach muzycznych. Chóry odnotowały ogółem 17-procentowy wzrost przychodów z 1% w stosunku do roku 2013. Średnie wpływy z tytułu 1% OPP wynosiły 7 311 zł, a średnie przychody roczne organizacji 86 317 zł.

4. Orkiestry symfoniczne i kameralne

W niewielkim stopniu w 2014 roku zmieniła się sytuacja nielicznych w grupie OPP orkiestr symfonicznych i kameralnych w stosunku do roku 2013. Muzycznym OPP osiągającym najwyższe roczne przychody jest Fundacja Sinfonia Varsovia. Wpływy z 1% stanowią zaledwie pół promila rocznego budżetu tej organizacji. Niewiele lepiej wygląda to w przypadku innych orkiestr; godna uwagi w tym zestawieniu jest dość wysoka kwota darowizn osiąganych przez Stowarzyszenie „Kapela Jasnogórska” (56 700 zł). Stanowi ona aż 35% wszystkich przychodów tej organizacji.

5. Orkiestry dęte

W 2014 roku udział środków pochodzących z 1% wśród OPP prowadzących orkiestry dęte w ich przychodach ogółem wyniósł 3%, a darowizn – 13%. Wysokość wpływów z 1% jest prawie idealnie skorelowana dodatnio z przychodami ogółem. W stosunku do 2013 roku daje się jednak zauważyć znaczący spadek (27 proc.) tych środków. Średnie wpływy z tytułu 1% OPP wynosiły 5 563 zł, a średnie przychody roczne organizacji 177 120 zł.

6. Zespoły taneczne

Zespoły taneczne podobnie jak w 2013 roku w znaczący sposób powiększały swój budżet kwotami pochodzącymi z 1% OPP (13 proc. przychodów ogółem tanecznych OPP). Szczególny ilościowy i procentowy udział tych środków w budżecie odnotowało Stowarzyszenie Miłośników Sportowego Tańca Towarzyskiego w Krośnie – prawie 29% przychodów organizacji pochodziło z tego źródła. Badane OPP w 2014 roku osiągnęły lekki spadek finansowania z tytułu 1% (różnica wynosi niewiele ponad 1 tys. zł). Średnie wpływy z tytułu 1% OPP wynosiły 8 061 zł, a średnie przychody roczne organizacji 62 425 zł.

7. Zespoły folklorystyczne

Udział wpływów % OPP w przychodach organizacji zajmujących się wspieraniem folklorystycznych OPP kształtuje się na poziomie 9% (średni wpływ z 1% OPP wynosi 6 095 zł, średni roczny przychód organizacji to 65 217 zł). W ciągu ostatniego roku nieznacznie zwiększyła się ilość środków pozyskanych od podatników, nieco zmalały jednak wpływy pochodzące z innych źródeł. W kolejnym roku z rzędu warszawski Zespół Folklorystyczny „Lazurki” zajmuje wysokie miejsce w rankingu czołowych beneficjentów muzycznych OPP (jego przychód z tytułu 1% OPP wynosi aż 30 172 zł.) Wpływy te stanowią aż 29% całego budżetu organizacji.

Podsumowanie

Generalny udział wpływów 1% OPP w finansowaniu działalności związanej z muzyką i tańcem nie przedstawia się szczególnie imponująco. Średnio, przeciętne muzyczna OPP osiąga w ciągu roku z tego tytułu 5 554 zł co stanowi 2,6% średniego budżetu (209 636 zł) organizacji (dla porównania średnie wpływy OPP pochodzące z darowizn wynoszą 14 233 zł czyli 6,7% ogółu przychodów). W pojedynczych przypadkach udziały 1% OPP mogą jednak stanowić nawet 1/3 przychodów organizacji; nie dotyczy to jednak OPP osiągających wysokie wpływy ogółem. Zdecydowanie słabo zarówno ilościowo jak i procentowo w stosunku do budżetu wyglądają te kwoty w przypadku orkiestr kameralnych i symfonicznych, również tzw. towarzystwa muzyczne nie mogą pochwalić się szczególnie wysokim stopniem absorpcji tych środków (1,5%); dotyczy to także orkiestr dętych (3%). Znacznie lepiej sytuacja ta przedstawia się w chórach i zespołach folklorystycznych (9%) oraz tanecznych (13%).

Należy jednak pamiętać, że o takie organizacje jak np. towarzystwa muzyczne pozyskują wiele środków z rynku i z dotacji publicznych; nawet stosunkowo wysokie kwotowo wpływy z tytułu 1% OPP nie zaznaczą się nigdy w ich budżetach w takim stopniu jak ma to miejsce w biedniejszych chórach czy zespołach folklorystycznych. Niepokoi również fakt, że aż 20% z badanych organizacji pomimo statusu OPP w ogóle nie osiąga żadnych dochodów z tytułu 1% OPP. Tylko 15% muzycznych OPP wykorzystując to narzędzie finansowania pozyskuje kwoty wyższe niż 10 tys. zł. Stawia to często pod znakiem zapytania celowość ubiegania się o status OPP i trud jego utrzymywania, związany z dodatkowym wysiłkiem organizacyjnym i finansowym. By ułatwić sytuację uboższym podmiotom w 2014 roku wprowadzono regulacje umożliwiające przygotowanie tzw. uproszczonych sprawozdań finansowych dla tych OPP, których roczny przychód był niższy lub równy kwocie 100 tys. zł[5]. Takie sprawozdania może obecnie składać 55 organizacji (66%) spośród badanych 83 muzycznych OPP.

Jerzy Łysiński
2015-07-28

[5] Aneta Krawczyk. Uproszczone sprawozdania dla OPP – już w tym roku. NGO PL. Dokument elektroniczny http://poradnik.ngo.pl/wiadomosc/976226.html (dostęp 28.08.2015).