Wydarzenia w dziedzinie tańca w roku 2015
Jednym z najważniejszych momentów 2015 roku było niewątpliwie ogłoszenie programu wsparcia przekwalifikowania zawodowego tancerzy, co udało się po kilku latach starań wielu osób i instytucji. Dla środowiska tańca współczesnego duże znaczenie miało z kolei uruchomienie projektu Scena Tańca Studio. Pomimo licznych inicjatyw w samej stolicy nie ma jednak nadal domu/centrum tańca jako odrębnej instytucji i przestrzeni. Otwieranie się w sposób regularny i stały teatrów dramatycznych na taniec to dobry i potrzebny trend w obliczu braków infrastruktury, niemniej może być także groźny z uwagi na fakt, że prowizorycznie zaspokojona potrzeba na scenę zostanie uznana za rozwiązanie tego palącego problemu.
TVP Kultura wraz z Instytutem Muzyki i Tańca i MKiDN zorganizowała po raz kolejny konkurs „Młody Tancerz Roku”. Zwyciężczynią krajowego finału i jednocześnie reprezentantką Polski w międzynarodowym finale została uczennica poznańskiej szkoły baletowej Viktoria Nowak. Reprezentantka Polski wygrała również finał konkursu Eurovision for Young Dancers w Pilznie, pokonując 9 kandydatów z innych krajów. Choreografię finałową do muzyki Henryka Mikołaja Góreckiego ułożył Jacek Przybyłowicz.
Scena Tańca Studio to jeden z ważniejszych programów prezentacji polskiego tańca na scenach teatralnych. Projekt został zainicjowany przez choreografa Mikołaja Mikołajczyka i krytyk Jadwigę Majewską, a ostateczną formę zyskał jako wspólne przedsięwzięcie Teatru Studio im. St. I. Witkiewicza, Instytutu Muzyki i Tańca, Biura Kultury m. st. Warszawy oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Projekt jest formą stałej sceny tanecznej w Warszawie i polega na regularnych prezentacjach (co miesiąc przez trzy dni) spektakli polskich twórców tańca pracujących w kraju i za granicą. W 2015 roku zrealizowano 4 edycje (wrzesień-grudzień), których kuratorami byli Mikołaj Mikołajczyk i Jadwiga Majewska. Pokazano łącznie 39 spektakli (w tym 2 dla dzieci), 2 performanse, 1 film, odbyło się 5 warsztatów (w tym 1 dla dzieci i 1 dla młodzieży). W projekcie łącznie uczestniczyło około 5 tysięcy widzów.
Program reorientacji zawodowej tancerzy jest projektem z założenia ciągłym, niemniej sam fakt jego uruchomienia należy uznać za wyjątkowe wydarzenie. Od 2009 roku tancerze baletowi zostali pozbawieni prawa do wcześniejszej emerytury, co postawiło zarówno tę grupę zawodową, jak również dyrektorów baletu w bardzo trudnej sytuacji. Projekt ma na celu wsparcie będących w momencie zmiany perspektywy zawodowej tancerzy w realizacji indywidualnej ścieżki przekwalifikowania. Osoby zainteresowane otrzymują wsparcie doradcy zawodowego, psychologa – oraz w przypadku pozytywnej opinii komisji – stypendium pokrywające koszty przekwalifikowania. W 2015 roku został ogłoszony pierwszy nabór, wsparcie stypendialne otrzymały 3 osoby.
Swoistym wydarzeniem okazało się także odwołanie premiery Karola Tymińskiego na Międzynarodowym Festiwalu „Ciało/Umysł”, co sprowokowało dyskusje o granice wolności w sztuce.
Jubileusze
W Operze Bałtyckiej w styczniu 2015 odbył się uroczysty koncert z okazji 100-lecia urodzin Janiny Jarzynównej-Sobczak – pionierki rozwoju tańca współczesnego w Polsce, znanej przede wszystkim ze swojej działalności w Gdańsku (szkoła baletowa, opera). Koncertowi towarzyszyła premiera jubileuszowego albumu poświęconego choreografce, wydanego przez Operę Bałtycką oraz Instytut Muzyki i Tańca.
W 2015 roku 25-lecie działalności świętował krakowski Teatr Tańca DF, jedna z najstarszych grup tańca współczesnego, prowadzona przez Katarzynę Skawińską.
Premiery zespołów baletowych, zespołów tańca współczesnego, dawnego i pantomimy oraz samorządowych instytucji kultury
Polski Balet Narodowy przygotował w 2015 trzy premiery: dwie na dużej scenie – Poskromienie złośnicy, w klasycznej choreografii Johna Cranko z muzyką Kurta-Heinza Stolze według Domenico Scarlattiego (27 listopada 2015) i Casanova w Warszawie, autorski balet w choreografii Krzysztofa Pastora do wybranych utworów Wolfganga Amadeusza Mozarta (28 maja 2015) – oraz jedną na scenie kameralnej pt. Pupa do muzyki Stanisława Syrewicza, będącą pierwszym spektaklem w repertuarze PBN przygotowanym przez młodą choreografkę Annę Hop (14 lutego 2015). Jesienią odbyła się 7. edycja festiwalu Dni Sztuki Tańca, kontynuowany był także projekt warsztatów choreograficznych „Kreacje”, czyli debiuty młodych choreografów. Ważnym wydarzeniem w działalności zespołu było krajowe tournée. Dzięki wsparciu MKiDN Polski Balet Narodowy zaprezentował swoje spektakle w Łodzi, Bydgoszczy, Gdańsku, Otrębusach, Bytomiu, Płocku, Siedlcach i Białymstoku. Sukcesem zakończyły się także pokazy w Nowym Jorku (Joyce Theatre) oraz Waszyngtonie (Kennnedy Centre). W Operze Narodowej współpracę z reżyserem Mariuszem Trelińskim kontynuował choreograf Tomasz Wygoda. Choreografię do oper innych reżyserów przygotowywał również Emil Wesołowski.
Balet Opery na Zamku w Szczecinie zaproponował w ciągu 2015 roku dwie premiery: Alicja w krainie czarów z muzyką Przemysława Zycha i w choreografii Jacka Tyskiego (30 maja 2015) oraz Rock’n Ballet do muzyki m.in. Pink Floyd, Led Zeppelin, Queen, U2, w choreografii Roberta Glumbeka i Jochena Heckmanna (28 czerwca 2015).
W Teatrze Wielkim w Łodzi jedyną premierę baletową sezonu – Chopin wymarzony – przygotował Giorgio Madia, choreograf współpracujący od lat z zespołem (9 maja 2015).
Opera Nova w Bydgoszczy zaprosiła natomiast publiczność na nowy spektakl dla dzieci – Magiczne zabawki w choreografii Iwony Runowskiej, do wybranych utworów Aleksandra Głazunowa, Camille'a Saint-Saënsa i Claude'a Debussy'ego (20 marca 2015).
Po odejściu Jacka Przybyłowicza kierownictwo baletu w Teatrze Wielkim w Poznaniu przejął Tomasz Kajdański. Przybyłowicz przygotował tam w 2015 roku premierowy spektakl Infolia w swojej choreografii, do wybranych utworów Henryka Mikołaja Góreckiego, Wojciecha Kilara i Prasquala (24 października 2015). Ponadto repertuar wzbogaciły jeszcze dwie premiery – Serenada George’a Balanchine’a do muzyki Piotra Czajkowskiego (24 października 2015) oraz Objawienia i herezje – spektakl w choreografii Tomasza Kajdańskiego (18 grudnia 2015).
Opera Śląska w Bytomiu zaprosiła do współpracy po raz kolejny Henryka Konwińskiego, który przygotował spektakl operowy do muzyki Stanisława Moniuszki Verbum nobile i Na kwaterunku czyli Noc Świętojańska albo Sobótka (30 maja 2015).
Opera Krakowska wprowadziła w 2015 jeden nowy spektakl baletowy do swojego repertuaru – Emocje w choreografii zespołowej polskich twórców: Katarzyny Aleksander-Kmieć do kompozycji Mirror in a mirror Arvo Pärta i III Kwartetu smyczkowego „Kartki z niezapisanego dziennika” Krzysztofa Pendereckiego, Violetty Suski do fragmentów utworów Johannesa Brahmsa i Jacka Tyskiego do muzyki Piotra Czajkowskiego (29 maja 2015). Widzowie mogli też oglądać pokazy nowych prac uczniów działającego przy operze studium baletowego.
W Polskim Teatr Tańca sezon 2015/2016 był ostatnim pod dyrekcją artystyczną Ewy Wycichowskiej. Rok 2015 zakończył się premierą jej choreografii Lament. Pamięci Tadeusza Różewicza do muzyki Krzysztofa Wiki-Nowikowa, będącej formą credo artystycznego podsumowującego ponad dwadzieścia lat pracy artystycznej. Ponadto w PPT odbyły się premiery młodych choreografów w ramach Atelier PTT – Percepcja (Urszula Bernat-Jałocha), Hello. And Goodbye (Paweł Malicki), eXordial (Paulina Jaksim), Persona (Agnieszka Fertała). PTT prezentował także swoje spektakle w kraju i zagranicą (USA, Niemcy, Islandia).
Bałtycki Teatr Tańca zaproponował dwie nowe premiery w choreografii dyrektor artystycznej Izadory Weiss (Burza, premiera 24 maja 2015 oraz Fedra, premiera 7 listopada 2015), obie z muzyką Gustava Mahlera, a także kolejną choreografię Jiří’ego Kyliána (Sarabande do utworów Johanna Sebastiana Bacha w elektronicznej aranżacji Dicka Heuffa, premiera 8 listopada 2015). Zespół prezentował także swoje spektakle w Warszawie, w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej.
Kielecki Teatr Tańca po raz kolejny podjął się współpracy z reżyserem operowym Michałem Znanieckim, z którym przygotował dwa spektakle w ramach międzynarodowego festiwalu operowego w Izraelu – Carmina Burana Carla Orffa (choreografia: Elżbieta Szlufik-Pańtak i Grzegorz Pańtak) oraz Kronos (choreografia: Diana Theocharidis). Ponadto Elżbieta Szlufik-Pańtak i Grzegorz Pańtak przygotowali premierę Stymulacja ciała (11 grudnia 2015).
Wrocławski Teatr Pantomimy wyprodukował dwa nowe spektakle – Batory Trans w reżyserii Martyny Majewskej (31 grudnia 2015) oraz Hydrokosmos, kolejny spektakl dla dzieci w reżyserii Konrada Dworakowskiego, z muzyką Tomasza Krzyżanowskiego (27 listopada 2015). Obie premiery odbyły się w ramach obchodów 60-lecia WTP.
Centrum Kultury w Lublinie ma pod swoimi skrzydłami Lubelski Teatr Tańca oraz Maat Festival/Teatr Maat Projekt, które prowadzą własne programy taneczne. Lubelski Teatr Tańca skupił się na prowadzeniu szeregu projektów warsztatowych, rezydencji i festiwalu. Jedną z ważniejszych inicjatyw był projekt Kierunek Wschód. Stacja taniec – czyli warsztaty oraz prezentacja spektaklu Historie, których nigdy nie opowiedzieliśmy w Kijowie, Mińsku, Tbilisi i Baku.
Natomiast Maat Festival przyjął w tym roku podtytuł Kantor now!, wskazując na postać inspirującą tegorocznych rezydentów festiwalu. W 2015 rezydencję odbyli: Justyna Jasłowska, Karol Tymiński, Sławek Bendrat, Marta Ziółek, Ramona Nagabczyńska, Mikołaj Mikołajczyk, Anita Wach i Magdalena Tuka. We współpracy z krakowskim Ośrodkiem Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka powstał także spektakl Noman z udziałem japońskiego artysty Daisuke Yoshimoto, w reżyserii Tomasza Bazana i z muzyką Jana Duszyńskiego. Po raz pierwszy część prezentacji festiwalowych miała edycję krakowską – pokazy w Cricotece.
Teatr Tańca i Ruchu „Rozbark” kontynuował współpracę z izraelsko-holenderskim duetem Ivgi&Greben (Uri Ivgi i Johan Greben) tylko do końca sierpnia 2015 roku (jeden sezon). W lipcu zorganizowano wieczór tancerzy Teatru Rozbark, którzy prezentowali własne prace. Uruchomiono także program „Młodzi na scenę”, ale w jego ramach pokazano tylko jedną produkcję (zespołu Novy Ruch Teatr z Wrocławia w choreografii Piotra Soroki). Ponadto w Rozbarku odbyły się polskie eliminacje Solo/Duo Dance Festival w Budapeszcie, pokazy spektakli Anny Piotrowskiej, Piotra Mateusza Wacha i spektakli gościnnych. Częścią programu ośrodka są także wieczory teatralne czy rozrywkowe (jak Biesiada śląska).
Krakowski zespół tańca dawnego Balet Dworski „Cracovia Danza” pod kierunkiem Romany Agnel kontynuował pracę artystyczną, edukacyjną i popularyzującą taniec historyczny. Prowadzone były cykliczne spotkania Czas na taniec! z ważnymi postaciami sceny tańca w Polsce, tradycyjnie zorganizowano Festiwal Tańców Dworskich. W 2015 zespół przygotował także nowy spektakl historyczny pierwszego polskiego baletu narodowego, dzieło Karola Kurpińskiego i Józefa Damsego – Wesele w Ojcowie.
Cricoteka kontynuowała projekt kuratorski Anny Królicy – Maszyna choreograficzna, tym razem inspirowany Oskarem Schlemmerem. W jego ramach prezentowano prace artystów polskich i zagranicznych, w tym m.in. Ann Konjetzky czy Teatru Amareya. Cricoteka stała się także współproducentem spektakli Alexa Baczyńskiego-Jenkinsa i Izy Szostak. W tym samym mieście, w Małopolskim Ogrodzie Sztuk odbyła się trzecia edycja nowego festiwalu KRoki (kuratorki Jadwiga Majewska i Katarzyna Bester), wśród artystów m.in. Ultima Vez i Susanne Linke.
Działający w Nowohuckim Centrum Kultury zespół Krakowskiego Teatru Tańca zakończył w 2015 roku współpracę, oddzielając się od struktur tej instytucji. Niemniej Centrum nadal prowadzi działalność związaną z tańcem współczesnym pod formą Krakowskiego Centrum Choreograficznego, kontynuując projekty wprowadzone przez Eryka Makohona – pokazy gościnne spektakli, Festiwal Tańca Współczesnego „Spacer” czy Konkurs Choreograficzny „3..2..1… Taniec!”.
Z innych instytucji, które nie mają profilu stricte tanecznego, należy wymienić Teatr Polski w Bydgoszczy, który w 2015 roku dzięki współpracy z Martą Keil wyprodukował dwa spektakle performatywno-choreograficzne – Cabinet of Political Wonders (Ana Vujanović, Saša Asentić) i Błękitnie (Agata Maszkiewicz, Vincet Trimarche, Magdalena Chowaniec).
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie kontynuowało rozpoczęty rok wcześniej cykl „Performans w Muzeum”, w ramach którego odbywały się wykłady, projekcje, a także performans Manuela Pelmuşa i Alexandry Pirici – Publiczna kolekcja.
Natomiast w Teatrze Nowym w Łodzi autorskie spektakle przygotowali choreografowie Tomasz Bazan (Lśnię do muzyki Marcina Janusa) i Tomasz Wygoda (Melancholia / Violetta Villas z muzyką Jacka Szabrańskiego).
Działalność niezależnego środowiska tańca współczesnego
W Warszawie od 2013 kontynuuje swoją działalność kolektyw choreografów Centrum w Ruchu, działający w Wawerskiej Strefie Kultury. Poza przestrzenią studyjną do prób dla artystów Centrum oferuje także warsztaty dla lokalnej społeczności oraz otwarte pokazy work in progress. Działają tutaj tacy twórcy, jak m.in. Maria Stokłosa, Ramona Nagabczyńska, Iza Szostak, Weronika Pelczyńska, Karol Tymiński, Izabela Chlewińska.
Na całoroczny cykl warsztatów zapraszał do swojego studia Teatr Tańca Zawirowania. Natomiast w Mazowieckim Instytucie Kultury funkcjonuje Arena Choreografów prezentująca m.in. debiuty najmłodszego pokolenia polskich artystów czy wieczory tematyczne (Irlandia). Aktywnie działa także grupa zajmująca się improwizacją kontaktową, organizująca m.in. Międzynarodowy Festiwal Kontakt Improwizacji „Warsaw Flow”. Kontynuowana była także inicjatywa pod nazwą Warszawska Platforma Tańca w formule współorganizacji przez fundacje i stowarzyszenia zajmujące się tańcem. WPT obejmuje pokazy spektakli, warsztaty, konkurs choreograficzny, rozmowy o tańcu, konkurs na recenzję.
Tradycyjnie największe festiwale tańca współczesnego organizowały w stolicy Fundacja Ciało/Umysł, Fundacja Sztuka i Współczesność (Międzynarodowe Spotkania Sztuki Akcji „Rozdroże") oraz Fundacja Scena Współczesna (Międzynarodowy Festiwal Teatrów Tańca Zawirowania). Na stałe taniec obecny jest także w programie Komuny//Warszawa, w 2015 wyprodukowano tu spektakle Agaty Siniarskiej i Hygina Delimata.
Stary Browar Nowy Taniec w Poznaniu (kuratorski projekt Joanny Leśnierowskiej) to kolejny rok funkcjonowania Alternatywnej Akademii Tańca, programów: Co z tym tańcem? (pokazy spektakli nowej choreografii przez cały rok), Stary Browar Nowy Taniec na Malcie oraz Stary Browar Nowy Taniec Dla Dzieci. Poznański ośrodek był także partnerem projektów europejskich, m.in. Modul Dance i SPAZIO, promujących i edukujących młodych twórców. W grudniu odbyły się pierwsze premiery w ramach nowego programu Solo Projekt Plus (chociaż nadal były to prace solowe) – Agnieszki Kryst (Partytura) i Pawła Sakowicza (Total). Ponadto odbyły się premiery Rebeki Lazier There might be others (we współpracy z IAM), Sorcery Renata Piotrowska-Auffret, spektaklu dla dzieci w choreografii Rafała Dziemidoka i Floriana Bilbao oraz What do you really miss? (3),2 Marysi Zimpel.
W Wielkopolsce działa Mikołaj Mikołajczyk, który zrobił kolejny spektakl z Grupą Spektaklową Dom Polski w Zakrzewie – Projekt Dekalog, czyli folwarczne imaginarium.
Nowe produkcje powstały także w ramach Gdańskiego Festiwalu Tańca („rezydencja/premiera 2015” – jedno trio i dwa spektakle solowe). W Gdańsku aktywna była ponadto Biblioteka Tańca – siedziba Teatru Dada von Bzdülöw. Odbywały się tam przede wszystkim warsztaty, ale i prezentacje spektakli. Trójmiasto to również niezależna działalność Sopockiego Teatru Tańca, Krzysztofa „Leona” Dziemaszkewicza, Aurory Lubos czy zespołu Anny Haracz z zespołem Kino Variatino.
We Wrocławiu, w ramach przygotowań do Europejskiej Stolicy Kultury 2016 zrealizowana została trzecia już odsłona projektu Laboratorium Ruchu (kurator: Adam Kamiński), czyli całorocznego cykl warsztatów, wykładów, rezydencji i pokazów tańca współczesnego. Instytut Grotowskiego również realizował projekty taneczne w cyklu warsztatów i seminariów prowadzonych przez cały rok.
Obszar Tańca w Teatrze Barakah to projekt prezentacji spektakli tańca w niezależnej przestrzeni Teatru Barakah (w tym w ramach „Sceny dla tańca”). Działa przede wszystkim w oparciu o zaangażowanie Iwony Olszowskiej i osób skupionych wokół Hurtowni Ruchu.
Z zespołów niezależnych największą aktywnością pod względem liczby premier i pokazów wykazywał się trójmiejski Dada von Bzdülöw, Krakowski Teatr Tańca, Sopocki Teatr Tańca i Teatr Tańca Zawirowania oraz niezależni choreografowie (Maciej Kuźmiński, Dominika Knapik, Kaya Kołodziejczyk, Anna Piotrowska, Maria Stokłosa, Renata Piotrowska, Marta Ziółek). Również absolwenci bytomskiej PWST zakładają własne grupy i zespoły, próbując bardzo aktywnie zaistnieć na profesjonalnym rynku.
Warto tutaj także wspomnieć o polskich artystach aktywnie działających za granicą, ale często prezentujących swoje prace w Polsce takich, jak Helena Gołąb - od lat rezydująca w Hiszpanii, Agata Maszkiewicz, Magdalena Chowaniec, Radek Hewelt i Filip Szatarski działający w Wiedniu, Pink Mama Theatre w Bernie, czy rezydujący od niedawna w Berlinie Rafał Dziemidok i Anna Nowicka.
Joanna Szymajda
2016-07-28