Festiwale i cykle koncertowe z muzyką współczesną 2011 (przegląd)
[w kolejności chronologicznej]
XIV Forum Lutosławskiego (12-18 lutego)
Obok Lutosławskiego bohaterem Forum w roku 2011 był Paweł Mykietyn, kompozytor-rezydent Filharmonii Narodowej w sezonie 2010/11 (podtytuł Forum brzmiał „Od Ravela do Mykietyna”), „kreowany przez media na bezpośredniego następcę Lutosławskiego, od czego Mykietyn skromnie, ale i stanowczo się dystansował” (Monika Pasiecznik w „Ruchu Muzycznym 6/2011). Wydaje się, że osoba patrona nie miała wielkiego znaczenia dla koncepcji programowej w części nie poświęconej kompozycjom Lutosławskiego (w programie współczesność od Ravela do popu), co nie jest jakąś wadą wobec faktu, że Forum Lutosławskiego jest dobrą okazją do wprowadzenia na estrady Filharmonii Narodowej repertuaru, który bardzo rzadko tam gości.
XIX Świętokrzyskie Dni Muzyki, marzec-kwiecień
W programie organizowanych przez Filharmonię Świętokrzyską Dni Muzyki znalazło się sporo współczesnej muzyki polskiej, m.in. Koncert skrzypcowy ZOOM Lidii Zielińskiej, Extended Perception of Echo Marcela Chyrzyńskiego. Dwudziestolecie śmierci Stefana Kisielewskiego uczczono wykonaniem jego Perpetuum mobile oraz poświęconą mu wystawą.
Festiwal Prawykonań (25-27 marca)
Ważny dla polskiego środowiska kompozytorskiego katowicki festiwal odbył się po raz czwarty, wykonano na nim nowe utwory kompozytorów młodego i średniego i starszego pokolenia (Dariusz Przybylski, Zaid Jabri, Grzegorz Pieniek, Aleksander Nowak, Wojciech Widłak, Karol Nepelski, Maciej Jabłoński, Aleksander Kościów, Marcin Rupociński, Zbigniew Bagiński, Grażyna Pstrokońska-Nawratil, Bronisław Kazimierz Przybylski, Sławomir Zamuszko, Krzesimir Dębski); polskie prawykonania miały utwory kompozytorów mieszkających za granicą i tam już wcześniej wykonywane (Bettina Skrzypczak, Krzysztof Meyer, Roksana Panufnik, Piotr Moss). Wykonawcami byli m.in. Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia, Orkiestra Muzyki Nowej, Orkiestra AUKSO, Kwartet Śląski, Camerata Silesia, Lutosławski Duo, Urszula Krygier, Piotr Pławner, Tomasz Strahl, Rafał Kwiatkowski, Dominik Połoński.
XXV Warszawskie Spotkania Muzyczne (7-15 maja)
W programie spotkań muzyki dawnej i nowej, organizowanych przez Oddział Warszawski Związku Kompozytorów Polskich, znalazły się liczne utwory kompozytorów polskich (m.in. Kisielewski, Meyer, Bargielski), w tym prawykonania (Konowalski, Rudziński, Ignatowicz-Glińska, Oleszkowicz, Maksymiuk).
"Musica Electronica Nova" (13-21 maja)
Wrocławski festiwal poświecony muzyce elektronicznej i z zastosowaniem elektroniki odbywa się co dwa lata, na przemian z festiwalem Musica Polonica Nova. Interesujący, międzynarodowy program opracowany pod kierunkiem Elżbiety Sikory, dyrektor artystycznej Festiwalu, obejmował wiele utworów polskich, m.in. prawykonania kompozycji Stanisława Krupowicza, Lidii Zielińskiej, Katarzyny Głowickiej, Jakuba Sarwasa, Magdaleny Długosz, Rafała Augustyna, Wojciecha Blecharza.
III Festiwal Tradycji i Awangardy Muzycznej "Kody" (14-21 maja)
Na odbywający się w Lublinie od roku 2009 festiwal warto zwrócić uwagę ze względu na niebanalne założenia programowe: łączenie i przenikanie tradycji muzyki archaicznej i nowoczesnych poszukiwań muzycznych. W latach poprzednich koncepcja ta zaowocowała ciekawymi dokonaniami, jak choćby utwór Gorzkie żale (2010) Aleksandra Kościowa. Zdaniem organizatorów „zestawienie estetyki tradycyjnej i współczesnej tworzy nową jakość, gdy funkcja magiczna muzyki archaicznej spotyka się z funkcją estetyczną muzyki nowoczesnej”. Zgodnie z tą koncepcją artystami zestawionymi w programie na koncercie zatytułowanym „Krzyki” byli Tadeusz Wielecki, Orkiestra Muzyki Nowej, Anastazja Bernad, Klaudia Niemkiewicz, Wojciech Kaproń, zaś w koncercie „W świetle zielonego słońca” współdziałali kompozytorka Jagoda Szmytka, zespół Kwartludium i polski Zespół Międzynarodowej Szkoły Muzyki Tradycyjnej.
XXI Międzynarodowy Festiwal Muzyki Sakralnej "Gaude Mater" (1-6 maja)
Paweł Łukaszewski, którego wykonana po raz pierwszy Missa de Maria a Magdala wypełniła jeden z koncertów częstochowskiego festiwalu, laureat Nagrody Prymasa Polski „Srebrna piszczałka”, jest chyba najczęściej na nim wykonywanym polskim kompozytorem współczesnym.
aXes – triduum nowej muzyki (26-28 maja)
Warto zwrócić uwagę na nowy festiwal w krakowskiej Akademii Muzycznej powstały z inicjatywy Karola Nepelskiego, organizowany przez ośrodki akademickie z Bratysławy, Budapesztu, Stuttgartu, łączący muzykę młodych kompozytorów z refleksją o niej.
23. Międzynarodowe Dni Muzyki Kompozytorów Krakowskich (11-19 czerwca)
Festiwal był przeglądem muzyki kompozytorów przede wszystkim krakowskich różnych pokoleń (od Jabłońskiego i Papary do Łuciuka), lecz w programie znalazła się także muzyka innych polskich kompozytorów (Kisielewski, Stachowski, Bargielski, Sikora), twórców z regionów Europy, z którymi Jerzy Stankiewicz, organizator festiwalu utrzymuje bliższe kontakty (Ukraina, Białoruś, Słowacja), nie zabrakło na nim też ulubionych przez Stankiewicza, cennych nieraz wątków historycznych (na przykład muzyki Konstantego Regameya).
7. Festiwal Muzyki Polskiej (15-24 lipca)
W stosunku do poprzednich lat udział muzyki współczesnej nieco się zmniejszył, specjalnością krakowskiego festiwalu stały się rzadko grywane pozycje muzyki XVIII, XIX wieku i wcześniejszej (interesujący dobór i wydobywanie) – odbyły się na nim tylko dwa (z dwunastu koncertów) z muzyką aktualnie tworzoną: koncert amerykańskiego kwartetu Kronos i duetu TWOgether (utwory m.in. Kulenty, Bargielski, Nowak), wykonano też kilka utworów z klasyki polskiej współczesności (Górecki, Laks, Palester, Bacewicz).
"Sacrum Profanum" IX (11-17 września)
Zasobny i dobrze rozreklamowany krakowski festiwal znajduje duży oddźwięk w mediach. Począwszy od „amerykańskiej” edycji w roku 2007 Sacrum Profanum stał się festiwalem muzyki współczesnej, na którym twórczość kompozytorów sąsiadowała z koncertami z udziałem gwiazd popularnych gatunków muzycznych. Formuła programowa w zakresie twórczości zwanej niekiedy „akademicką” była prosta i dość schematyczna: zaprasza się najwyżej na świecie notowane zespoły specjalizujące się we współczesnym repertuarze (ci sami wykonawcy występują co roku, do „żelaznego” zestawu dochodzą też nowi), których prosi się o przygotowanie koncertów monograficznych najwyżej notowanych współczesnych kompozytorów z danego kraju.
Po dość „bezkompromisowych” festiwalach w latach 2008-2011, dominujący w roku 2011 przegląd amerykańskiego minimalizmu wytyczył „crossoverowy” kierunek, w którym Festiwal będzie zmierzać w przyszłych latach. Wspomniane już wspólne przedsięwzięcie Pendereckiego/Orkiestry AUKSO/Greenwooda/Aphex Twina jest pozafestiwalowym produktem Sacrum Profanum, czyli komercyjnie skutecznej polityki „wiązanej sprzedaży” współczesnej kompozycji i produktów kultury masowej.
Program „amerykański” w roku 2011 wzbogacony został wątkiem polskim: w obchody roku Miłosza Festiwal włączył się projektem „Made in Poland – Miłosz Sounds”, w ramach którego u młodych i nieco starszych polskich kompozytorów (Mykietyn, Zubel, Szmytka, Zych, Gryka) zamówiono utwory inspirowane poezją Miłosza, wykonane na Sacrum Profanum przez zagranicznych gości (Ensemble Modern, Klangforum Wien, Asko/Schönberg Ensemble, Alarm Will Sound, Bang on a Can). Udział w Festiwalu młodej krakowskiej grupy perkusyjnej Amadrums (koncert z utworami amerykańskich minimalistów) pozwalał w roku 2011 żywić nadzieje na przełamanie dotychczasowych praktyk zapraszania wykonawców.
"Warszawska Jesień" (16-24 września)
W roku 2011 na WJ muzyki polskiej było mniej niż zwykle, być może trudno było polskie utwory dopasować do obowiązującego w tym roku tematu „muzyka społecznie zaangażowana i komentująca rzeczywistość”. Ważnym polskim wydarzeniem Festiwalu było prawykonanie na koncercie finałowym I Symfonii Andrzeja Krzanowskiego przez Orkiestrę Filharmonii Narodowej pod dyrekcją Lucasa Visa, utworu powstałego w roku 1975, oraz „powrót” wzbudzającej mocne kontrowersje Brygady śmierci Pendereckiego. Nową ważną inicjatywą WJ w roku 2011 była „Mała WJ” odbywająca się w czasie WJ „dorosłej” – skierowana do najmłodszych słuchaczy: według organizatorów „pierwszy festiwal muzyki współczesnej przygotowany z myślą o młodszych odbiorcach”. W programie „Małej WJ” znalazły się koncerty i instalacje przygotowane przez Jarosława Siwińskiego, Michała Moca, Patryka Zakrockiego, opera radiowa przygoda Sindbada Żeglarza Tomasza Sikorskiego, a także koncert-prezentacja wydanego przez koloński zespół musikFabrik zbioru utworów do wykonania również przez osoby nie grające na co dzień na instrumentach (z udziałem muzyków zespołu i polskich nauczycieli).
XVI Festiwal Muzyki Kompozytorów Polskich (5-8 października)
Odbywający się w Bielsku Białej festiwal poświecony był pamięci Henryka Mikołaja Góreckiego oraz muzyce filmowej (Kilar, Kazanecki, Jan A.P. Kaczmarek, Henryk Wars).
Śląska Trybuna Kompozytorów (październik- listopad)
Trzy koncerty organizowanej przez ZKP Katowice Trybuny (organizowanej na przemian ze Śląskimi Dniami Muzyki Współczesnej) poświęcono muzyce Henryka Mikołaja Góreckiego.
Łańcuch VIII (23-26 października)
Drugi z upamiętniających Witolda Lutosławskiego festiwali organizowany jest w Warszawie przez Towarzystwo jego imienia.
Laboratorium Jeleniogórskie (28-29 listopada)
W programie nowych, cyklicznych w założeniu spotkań, zainicjowanych przez grupę młodych muzykologów, humanistów i kompozytorów, znalazły się dyskusje i koncerty z udziałem Wrocław Modern Quartet z utworami m.in. Sławomira Kupczaka i Witolda Szalonka.
X Festiwal Muzyki Nowej w Bytomiu (8-10 grudnia)
Jubileuszowa edycja festiwalu wiązała się z piętnastoleciem działalności artystycznej współgospodarzy festiwalu: Orkiestry Muzyki Nowej i Kwartetu Akademos. W programie, oprócz kompozycji znanych twórców zagranicznych (Takemitsu, Gubajdulina) znalazły się liczne prawykonania oraz wykonania dobrze już znanych pozycji współczesnej muzyki polskiej (Górecki, Szalonek, Szymański, Mykietyn).
Cykle koncertowe z muzyką współczesną
"contem.ucha" – cykl Filharmonii Łódzkiej to jedyny cykl koncertów muzyki współczesnej w polskich filharmoniach, przedstawiane są na nim utwory twórców zagranicznych i polskich. W zainaugurowanym w roku 2008 cyklu (Hymnen Stockhausena) wystąpili m.in. Agata Zubel, Kronos Quartet, Kwartludium, Lutosławski Piano Duo, Dominik Połoński. W programie roku 2011 znalazł się m.in. koncert w wykonaniu niemieckiego tria fletowego „Soli sono” upamiętniający 10 rocznicę śmierci Witolda Szalonka.
Portrety kompozytorów – na organizowanych w Warszawie przez ZKP monograficznych koncertach przedstawiono muzykę Marcela Chyrzyńskiego, Bernadetty Matuszczak, Mikołaja Góreckiego i Marii Pokrzywińskiej.
"Musica Moderna" – zainicjowany w Łodzi przez zmarłego w roku 2011 Bronisława Kazimierza Przybylskiego pomyślany jest jako cykl sesji. W roku 2011 odbyły się sesje 58. i 59. z koncertowo-seminaryjny programem, w którym wyeksponowany jest dorobek środowiska łódzkiego, lecz program bynajmniej do niego się nie ogranicza.
"Muzyka współczesna nie gryzie" – zainicjowany przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne, cykl spotkań raczej niż koncertów odbywający się w Warszawie w „Lokalu użytkowym” na ul. Brzozowej rozpoczął się od spotkania z twórczością Krzysztofa Knittla 3 września, kolejne spotkania w roku 2011 dotyczyły muzyki Romualda Twardowskiego i Aleksandra Kościowa.
Krzysztof Kwiatkowski Polska muzyka współczesna w roku 2011,
w: Muzyka polska 2011. Raport roczny, Warszawa 2013