Muzyka i Polskie Radio
Polskie Radio jako samodzielna instytucja, jednoosobowa spółka akcyjna Skarbu Państwa, wyodrębniła się z Komitetu ds. Radia i Telewizji na mocy uchwały sejmowej 29 grudnia 1992 roku, jako Polskie Radio SA. Nadaje 4 programy ogólnopolskie, jeden dla zagranicy, w jego skład wchodzi też 17 rozgłośni regionalnych.
Profil anteny skupionej na kulturze wysokiej, obejmującej w podstawowej mierze muzykę, literaturę, teatr, publicystykę kulturalną, wiadomości kulturalne, został przez Polskie Radio zbudowany w Programie 2 w 1991 roku. Jest głównym kanałem mediów radiowych w dziedzinie kultury artystycznej. W programie dominuje muzyka od średniowiecza do współczesności we wszystkich jej gatunkach, obecna jest także muzyka jazzowa, ludowa, folkowa oraz scena muzyki „alternatywnej”.
Nie dożyło swego 50-lecia istnienia Studio Eksperymentalne Polskiego Radia, założone w 1957 roku przez Józefa Patkowskiego, jedna z pierwszych tego typu placówek na świecie, obrosła poważnym dorobkiem kompozytorów polskich, ale też i zagranicznych. Powołana do życia w tym samym czasie co "Warszawska Jesień", placówka stała się bardzo ważnym miejscem twórczości wynikającej z nowego medium technologicznego. Ze Studiem współpracowali m.in. Włodzimierz Kotoński, twórca pierwszego autonomicznego utworu elektronicznego – muzyki konkretnej Etiudy na jedno uderzenie w talerz, Zbigniew Wiszniewski, autor pierwszego w Polsce utworu elektronowego Db/Hz/Sec, a także Bogusław Schaeffer, Andrzej Dobrowolski, Krzysztof Penderecki, w końcu też Krzysztof Knittel, Elżbieta Sikora, Paweł Szymański, Stanisław Krupowicz, Tadeusz Wielecki, Jacek Grudzień i Paweł Mykietyn. Przez kilka dekad Studio było jedyną tego typu placówką w Polsce, w latach 90. nastąpił rozkwit studiów muzyki elektroakustycznej, komputerowej przy akademiach muzycznych, kolejni kompozytorzy zaczęli tworzyć swe prywatne studia. Studio Eksperymentalne Polskiego Radia – paradoksalnie – zamknęło swą działalność właśnie wtedy, gdy twórczość, której było prekursorem, weszła w fazę swego nadzwyczaj bujnego rozwoju.
Na liście instytucjonalnych strat Polskiego Radia należy wymienić tu rozwiązanie w połowie lat 90. Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Krakowie, zespołu bardzo zasłużonego m.in. w dziedzinie dokumentowania w postaci nagrań archiwalnych muzyki polskiej, w tym szczególnie współczesnej. Orkiestra często występowała z koncertami nie tylko w Polsce, m.in. na "Warszawskiej Jesieni", na festiwalach polskiej muzyki współczesnej w Poznaniu i Wrocławiu, ale też za granicą, m.in. w 1980 podczas inauguracji Międzynarodowych Wakacyjnych Kursów Nowej Muzyki w Darmstadcie w 1980 roku z utworami Gérarda Griseya, Tristana Muraila, Wolfganga Rihma i Włodzimierza Kotońskiego. W tym czasie perturbacje natury finansowej i organizacyjnej, a także i programowej, przeżywała warszawska Polska Orkiestra Radiowa, która jednak w ostatnich latach osiągnęła pod dyrekcją Łukasza Borowicza bardzo wysoki poziom artystyczny. I tu przecież w ostatnim czasie pojawiły się zagrożenia w postaci pomysłu wydzierżawienia Studia Koncertowego im. Witolda Lutosławskiego, sali, w której orkiestra pracuje, warszawskiej Operetce.
Na liście instytucjonalnych „zdobyczy” Polskiego Radia zapisać należy przede wszystkim oddanie do użytku na początku lat 90., jednocześnie z powstaniem Programu 2 jako anteny poświęconej kulturze „wysokiej”, studia koncertowego o jednej z najlepszych akustyk w Polsce. Zaczęło ono (najpierw jako S-1, obecnie Studio Koncertowe Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego) pełnić funkcję niejako drugiej warszawskiej filharmonii, w której występowali najwybitniejsi artyści ze Światosławem Richterem i Marthą Argerich, Collegium Vocale Gent, Tallis Scholars i Ensemble Modern na czele.
Bardzo istotny jest aktywny udział Programu 2 we współpracy z radiofoniami zrzeszonymi w Europejskiej Unii Nadawców (EBU), której członkami od 1993 roku są Polskie Radio i Telewizja Polska. Współpraca polega na transmisjach i retransmisjach koncertów z bardzo licznych, najważniejszych festiwali europejskich na antenie Programu 2 przede wszystkim, w paśmie „Filharmonia Dwójki”, umożliwia też pokazanie polskiej sceny muzycznej na antenach radiofonii zagranicznych poprzez emisje transmisji i odtworzeń koncertów odbywających się w Polsce i rejestrowanych przez Polskie Radio. Z oferty programowej Programu 2 Polskiego Radia skierowanej do radiofonii zagranicznych w 2009 roku skorzystano w bardzo szerokim zakresie – liczba koncertów z Polski tylko nieznacznie była mniejsza od liczby transmisji zaoferowanych przez radio BBC, co przy programowej propozycji około stu koncertów samych londyńskich Promsów jest warte szczególnego podkreślenia.
Te działania Programu 2 Polskiego Radia w ramach wymiany zagranicznej w obszarze EBU z jednej strony dają okazję polskim słuchaczom do słuchania koncertów z najbardziej prestiżowych estrad Europy i nie tylko, np. spektakli operowych, m.in. z Metropolitan Opera, z drugiej zaś promują polską twórczość i scenę muzyczną za granicą.
Festiwale Muzyczne Polskiego Radia
W 1997 został zorganizowany pierwszy festiwal muzyczny Polskiego Radia pod tytułem „Szymanowski i jego Europa”. Kolejne to:
- 1998 „Mieczysław Karłowicz – pokrewieństwa z wyboru”
- 1999 „Chopin 1999 – źródła i konteksty”
- 2000 „Bach tysiąclecia”
- 2001 „Lutosławski”
- 2002 - festiwal się nie odbył
- 2003 „Romantyczne ojczyzny Stanisława Moniuszki”
- 2004 „Paryżanie”
- 2005 „80 lat na antenie”
- 2006 „Wieniawski i przyjaciele, mistrzowie i kontynuatorzy”
- 2007 „Szymanowskiego światy dalekie i bliskie”
W 2008 odbył się XI, ostatni z dotychczasowych festiwali – „Emigranci”.
fragment tekstu: Andrzej Chłopecki Przestrzeń kultury, czyli instytucje,
w: Raport o tanie muzyki polskiej, Warszawa 2011