Wydawnictwa książkowe i nutowe w Polsce

Od czasu przełamania monopolu PWM pojawiło się w Polsce wiele nowych wydawnictw muzycznych, oferujących publikacje książkowe lub nutowe.

Sporą grupę stanowią wśród nich wydawnictwa akademickie i uniwersyteckie, działające przy wyższych uczelniach muzycznych. W ich ofercie znajdują się głównie książki o charakterze naukowym, stanowiące często publikacje doktorskie czy katalogi twórczości (np. wydawnictwa Akademii Muzycznych w Krakowie, Katowicach, Łodzi, Wrocławiu, Gdańsku) lub prace muzykologiczne i naukowe opracowania (np. Musica Iagellonica działająca jako spółka z o.o. przy Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie oraz Wydawnictwo KUL-u i Uniwersytetu Wrocławskiego). Książki o tematyce muzycznej wydaje także Instytut Sztuki PAN. 

Drugą grupę stanowią nowe prywatne wydawnictwa, w których katalogach znajdują się publikacje nutowe i książkowe (np. Euterpe, Stokłosa Edition, Sutkowski Edition, nuty.pl, Korporacja Ha!art działająca jako fundacja). Zagospodarowały one z sukcesem sporą przestrzeń wydawniczą i w krótkim czasie osiągnęły wysoki standard edytorski proponowanych publikacji. Warto zwrócić w tym miejscu uwagę, że ich oferta nie ogranicza się wyłącznie do sprzedaży drukowanych egzemplarzy, ale także do wypożyczeń materiałów orkiestrowych (Euterpe, Stokłosa Edition), co było przez wiele lat wyłączną domeną PWM. 

Trzecią grupę stanowią wydawnictwa będące częścią instytucji kultury (np. Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Fundacja „Pro Musica Camerata”), które koncentrują się na określonej tematyce (NIFC – Chopin) lub na określonym obszarze („Pro Musica Camerata” – muzyka polska). 

Czwartą grupę stanowią wydawnictwa książkowe, w których działalności książki muzyczne pojawiają się sporadycznie (Muza, Znak, Wydawnictwo Literackie, Prószyński, Stentor) lub stanowią konkretny segment działalności (np. podręczniki wydawane przez Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oraz Operon). Wśród oferty tych wydawców znajduje się sporo tłumaczeń zagranicznych książek o muzyce. 

We wszystkich tych grupach pojawiają się – oprócz wspomnianej wcześniej literatury naukowej i podręczników – rozmaite popularne monografie kompozytorów, samouczki gry na instrumentach, wywiady rzeki czy wspomnienia muzyków i dyrygentów.

Zdaniem wielu wydawców nakłady książek muzycznych w Polsce są relatywnie niskie w stosunku do średnich nakładów pozostałych typów publikacji i za wyjątkiem pozycji leksykalnych czy edukacyjnych wahają się od 300 do 1000 egzemplarzy. Powoduje to albo wysoką cenę sprzedaży, albo konieczność dotowania tytułów. 

Jeśli chodzi o polski rynek wydawnictw nutowych, to ogranicza się on do zaledwie kilkunastu oficyn, prowadzących stałą działalność w tym zakresie (PWM, Euterpe, NIFC, „Pro Musica Camerata”, nuty.pl, Musica Iagellonica, Polihymnia, Absonic, Contra, Korn, zawieszone wydawnictwo Brevis). W ich ofercie znaleźć można bardzo szeroki zakres publikacji od polskiej muzyki dawnej do partytur współczesnych kompozytorów, klasykę światową, popularne zbiory piosenek, szkoły gry i inne materiały instruktażowe. Katalogi tych wydawców różnią się znacznie objętością, ale także jakością publikacji. 

Warto w tym momencie dodać ważną informację, że spora liczba nut jest dostępna obecnie bezpłatnie w Internecie. Jakość zamieszczanych tam plików jest bardzo różna – od skanów historycznych wydań po współczesne opracowania. Tworzone są nawet specjalne biblioteki, np. Biblioteka Utworów Chóralnych Fundacji Caecilianum (www.biblioteka.caecilianum.eu) czy biblioteki edukacyjne (www.szkolymuzyczne.pl/nuty). Niektórzy wydawcy próbują także sprzedaży internetowych plików utworów (www.pwm.com.pl). 

Należy także odnotować fakt, iż dzięki przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej poprawił się dostęp do publikacji zagranicznych wydawców, które można sprowadzić bez większego problemu w formie zakupów bezpośrednich lub za pośrednictwem specjalnych sklepów internetowych czy wręcz niektórych polskich wydawców. 

Największym problemem na rynku wydawnictw muzycznych są z jednej strony małe nakłady książek i bardzo ograniczony na nie popyt czytelników, a z drugiej – wciąż mała oferta książek adresowanych do nieprofesjonalistów, czyli publikacji o charakterze popularyzatorskim. W przypadku publikacji nutowych największą bolączką jest zawieszenie lub nieukończenie przez wielu wydawców rozpoczętych edycji dzieł najwybitniejszych polskich kompozytorów (Moniuszki, Paderewskiego, Wieniawskiego, Szymanowskiego, Karłowicza) z powodów finansowych lub prawnych. Gwoli sprawiedliwości należy jednak odnotować zakończenie po 50 latach edycji Wydania Narodowego Fryderyka Chopina przez Fundację WN i PWM w Roku Chopina. Było to możliwe dzięki dużemu zaangażowaniu finansowemu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. 

Inna dotkliwa luka to muzyka polska XIX wieku poza Chopinem. Wiele wspaniałych utworów Dobrzyńskiego, Elsnera, Krogulskiego, Nowakowskiego czy Żeleńskiego nie zostało dotąd opublikowanych ani opracowanych i dotyczy to zarówno dzieł operowych, jak i kameralnych. Biblioteka Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego posiada w zbiorach jeszcze wiele polskich utworów wymagających publikacji. Tylko część z nich funkcjonuje w obiegu w formie kserokopii wydań XIX-wiecznych lub wręcz kopii rękopisów. Natomiast polscy i zagraniczni muzycy coraz częściej sięgają po ten słabo wciąż rozeznany, ale bardzo ciekawy repertuar i przygotowują koncerty bądź nagrywają płyty.

Wydawnictwa książkowe i wydawnictwa nutowe w Polsce,
w: Raport o stanie muzyki polskiej, Warszawa 2011